KUREYŞ SURESİ
Hz. Peygamber’in arkadaşlarından bazısına ve sonraki kuşaktan birçok alime göre, bu sure ile bir önceki sure, aslında bir bütün oluştururlar. Böylece Ubey b. Ka”b’ın elindeki Kur”an nüshasında Fîl ile Kureyş sureleri, bir tek sure olarak yazılmışlardı, yani alışılmış şekilde besmele ile birbirlerinden ayrılmamışlardı (Beğavî ve Zemahşerî). Hz. Ebubekir ve Osman’ın Kur”an metnini nihaî olarak cem” ederlerken, Zeyd b. Sâbit ve Ali b. Ebî Tâlib’in yanısıra itimad ettikleri önde gelen salâhiyetlerden birinin de Ubey b. Ka”b olduğunu unutmamalıyız. İbni Hacer Askalânî’nin Ubey b. Ka”b’ın Kur”an nüshasının şehadetini ikna edici bulması bu sebepten olabilir. (Fethu’l-Bârî, VIII, 593). Ayrıca rivayet edilir ki Ömer b. Hattâb, cuma namazını kıldırırken iki sureyi tek sure olarak okurdu (Zemahşerî ve Râzî). Ancak Fîl ve Kureyş ister tek ister iki ayrı sure olsunlar, şurası kesindir ki ikincisi, birincinin devamı olup Allah’ın Fil Ordusu’nu imha etmesinin “Kureyş’i güvenli kılmak için” yapıldığına işaret eder (bkz. aşağıda ayet 1 ve ilgili not).
1 KUREYŞ’in emniyeti sağlanabilsin diye,1
2 kış ve yaz seferlerindeki2 emniyeti.
3 O halde bu Mâbed’in3 Rabbine kulluk etsinler, 4 O ki, aç kalmasınlar diye onları beslemiş ve tehlikelerden emin kılmıştır.4
DİPNOTLAR
1 Lafzen, “Kureyş’i korumak için”, yani onları, Kâbe’nin koruyucuları ve Son Peygamber Muhammed (s)’in aralarından çıkacağı bir kabile yaparak. Böylece, “Kureyş’in güvenliği”, Kâbe’nin güvenliğinin bir simgesidir: Uğruna Ebrehe ordusunun imha edildiği, Allah’ın birliği kavramına dayanan İtikadın odak noktası olan Kâbe’nin (bkz. giriş notu ve bir önceki sure).
2 Yani, Mekke’nin refahının başlıca güvencesi olan yılda iki ticaret kervanının -kışın Yemen’e yazın Suriye’ye giden kervanın- emniyeti için.
3 Yani, Kâbe’nin (bkz. 2:125, not 102).
4 Karş. Hz. İbrahim’in duası: “Ey Rabbim! Burayı güvenli bir bölge kıl ve halkına bereketli bir rızık bağışla” (2:126).