Veba hastalığı nasıl bir hastalıktır? Veba hastalığının belirtileri, Vebanın bulaşma şekli, Vebadan Korunma, Vebanın Tedavisi? hakkında bilgi.
Veba , Pasteurella Pestis adındaki mikropların yaptığı çok tehlikeli bir hastalıktır. Farelerden, pirelerden insanlara taşınır. Hastalık sırasında lenf ve damar sisteminde iltihap, dokularda kanama olur. Veba, bübonik (hıyarcık vebası), septik (kan zehirlenmesi yapan), pnömonik (akciğer vebası) olarak üç tip gösterir.
Ortaçağda ve 19. yüzyılın başlarında veba salgınları sık sık görülmekte ve her salgın halkın yüzde onunu öldürmekteydi. Tarihe kara ölüm adıyla geçen 1894′teki salgın Çin”de başlamış ve dünyanın hemen her tarafına yayılmıştır. İnsan vebasının çoğunlukla görüldüğü yerler, Çin, Hindistan, güneydoğu Akdeniz kıyıları ve Afrika”dır.
Veba mikrobu 1894′de Yersin ve Kitasato tarafından bulunmuştur. Bu bakımdan Yersin basili de denir. Kısa ve kalın bir basildir. Kolaylıkla ürer. Karanlık ve nemli yerlerde, yani vücut dışındaki uygun ortamlarda aylarca hatta senelerce yaşar. Pire dışkısında bir ay, cerahat ve balgamda bir iki hafta, ölüde haftalarca canlı kalır. Soğuğa çok dayanıklıdır, donmuş maddelerce çok uzun zaman yaşayabilir.
Vebanın Bulaşması:
Veba kemirgen hayvanlardan, farelere, bunlardan da pirelerle insanlara taşındığı gibi, insandan insana da bulaşabilir. Hastalık ekseriya pirelerle taşınır. Deri üzerine bırakılmış pire dışkısı veya kusmuğu taşımakla vücuda sokulur. En çok insan piresi (pulex irritans) ile taşınmakla beraber, başka pirelerle de bulaşabilir. Vebalı hastalar, ölüler veya hayvanlarla temas etmek hastalığı bulaştırır.
Solunum yoluyla bulaşma ender olmakla beraber, vebanın en ağır şekli olan akciğer pnömonisine yol açar.
Hastalığın gidişi sırasında lenf bezleri ve etrafında büyük değişiklikler görülür. Lenf bezleri şişer, iltihaplanır. Akciğer, karaciğer, dalak, böbrek, beyin gibi organlarda küçük apseler olur. Kalp genişler. Dalak büyür.
Veba Belirtileri:
Kuluçka devri 2-10 gün kadardır. Akciğer vebasında durum birden bire ağırlaşır. Diğer şekillerde ise ilk anda diğer belirtiler görülmeyebilir veya ağır şekillerinde hastalarda yorgunluk ve dalgınlık ortaya çıkar. Ateş yüksektir ve sabah akşam farkı çoktur. Hastada huzursuz bir hal görülür. Solunum sık, nabız hızlı ve zayıftır. Şiddetli susuzluk hissi vardır. İkinci gün lenf bezlerinde şişme başlar ve bübonlar ortaya çıkar. Bübonlar ağrılı, kızarmış ve hassastır. Önceleri serttir, sonradan yumuşar ve cerahatlenir. Etrafı şiş ve iltihaplıdır. Gerileyenler olmakla beraber çok defa patlar ve cerahat dışarı akar.
Vebalılarda deri kuru ve sıcaktır. Yüz ve gözler kızarmıştır. Burun, mide, bağırsak ve akciğerlerde kanama olabilir. Akciğer vebasında solunum çok hızlıdır. Balgam çıkarılır. Yüzde morarma görünür.
Genel olarak 5-7 gün süren (3 gün de olabilir) hastalığın son devirlerinde sayıklama başlar ve hasta komaya girer. Ölüm oranı %25-75 arasında değişir. Ağır septisemi yapan vebada iyileşme nadirdir. Akciğer vebası da genel olarak öldürücüdür.
Vebadan Korunma:
Vebalı hastalar ayrı dalarda yatırılmalı ve etrafla teması kesilmelidir. Hastaya bakanlar gömlek, başlık, gözlük ve eldiven giymeli, her türlü sağlık şartlarına uyulmalıdır. Hastanın salgılarına bulaşan her şey kaynatılmalı, hasta odası ve eşyalar dezenfektan solüsyonlarıyla yıkanmalıdır. Vebadan ölenlerin cesetleri ilaçlanarak, ileride bulaşmaya meydan vermeyecek şekilde defnedilmelidir.
Salgın zamanlarında veya şüpheli hallerde veba aşısı yapılmalıdır. Korunmada kemirici hayvanların ve pirelerin yok edilmesi çok önemlidir.
Vebanın Tedavisi:
Hasta etrafla teması kesilerek ayrı bir odada yatırılır. Bol sulu yiyecekler verilir. Bübonlara ıslak ve sıcak pansuman yapılır.