Alerji, kimi canlıların birtakım yiyeceklere, toz, koku, tüy gibi nesnelere, kimi ilaçlara vb. karşı gösterdikleri hastalık derecesindeki tepkiye denir. Diğer bir ifade ile Alerji, çeşitli yollarla vücuda dışarıdan giren bazı yabancı maddelere karşı, organizmanın göstermiş olduğu tepkiye bağlı belirtilerdir. Bu tepki, normal insan vücudunda da vardır ve müdafayı sağlar.
Alerji, ileri derecede hassasiyet durumudur. Bu hassasiyet çeşitli iç ve dış maddelere karşı olabilir ve değişik organlarda görülebilir. Vücutta bulunan mikroplara ve yabancı cisimlere karşı alerji olabilir. Dışardan olanlar ise deri, hava, mide-barğırsak sistemi ve damar yoluyla giren birçok maddedir.
Deri alerjisinde kaşıntı ve döküntü ön plandadır. Göz alerjisinde kızarma, batma ve kaşıntı olur. Akciğer alerjisinin yaptığı hastalık bronşiyal astımdır. Mide-bağırsak sistemi alerjilerinde karın ağrısı, kusma ve ishal görülür, çoğu tehlikelidir. En tehlikeli olanları astım, boğaz ödemi (glottis ödemi) ve anafilaksidir. Alerji ilaçlarla tedavi edilir. Alerji yapan madde ya da maddeler ortaya çıkarılabilirse, iğnelerle hasta bu maddelere alıştırılarak tedavi edilir. Alerji yapan maddeleri ve tedavisini bildirir belgelere alerji belgesi denir. Hastaların bu belgeyi taşıması, korunma yönünden çok önemlidir.
Alerji çeşitlerine göre alerji belirtileri de kendine göre farklılık gösterir. Burun akıntısı, kaşınma, hapşırma, boğazda gıcık, öksürük, geniz akıntısı ve burun tıkanıklığıdır. Polen ve ev tozları gibi bazı alerjenler alt solunum yollarını etkileyerek astım, öksürük, nefes darlığına ve üst solunum yollarını etkileyerek de burun akıntısı, hapşırık gibi belirtilere yol açar. Alerjik kişilerde, normal kişilere göre daha çok burunda et büyümesi, cilt reaksiyonu, astım ve sinüzit görülmektedir.
Allerjiyi meydana getiren maddeler, ağız ve zerketme yolu ile vücuda girebildikleri gibi, temas yoluyla da girebilirler.
– Ağız yolundan girerek allerji yapan belli başlı, maddeler: Yunurta, balık, çiçek, pastırma, sucuk, salam, tahin helvası, kaymak süt ve sütlü besinler, çikolata göbi kakaolu besinler, kinin ve bazı ilaçlardır.
– Enjeksiyon (zerk) yoluyla girenler: Tetanos, difteri ve buna benzer koruyucu serumlar, tedavide kullanılan bazı ilaçlar (penisilin allerjisi gibi) ve böcek sokmalarıdır.
– Deri ve solunum yollarına temas ile allerji yapanlar: Bazı bitki özsuları, çam ağaçlarından damlayan terebentin maddesi, İlkbaharda meyve ağaçlarının çiçeklerinde bulunan sarı polen tozları ve hayvan tüyü.
Bunlardan başka allerjiye sebep olan maddeler veya amiller vardır. Mesela, vücudun herhangi bir yerindeki bir mikrop veya parazit allerji yapabilir. Yine bazı kimselerde göneş ışınlarının allerjiye sebep olduğu bilinmektedir.
Ençok rastlanan allerjiler, astım, ekzama, saman nezlesi ve ürtikerler olmakla birlikte artık birçok şikayetler allerjiye bağlanmaktadır. İnsanlar, kendilerine iyi gelmeyen herşeye allerjileri olduğunu sanır. Ancak bugün allerjilerin gerçek sebepleri bilinmemektedir.
Derideki allerjiler çeşitlidir. Ekzama veya atopik dermatit sık görülür. Bu hastalık genellikle küçük çocuklarda deride kaşıntıya veya kabuklaşmaya sebep olur. Bu belirtiler özellikle yüzde, boyunda, kol ve bacakların eklem yerinde görülür. Allerji kaşıntılı, yer yer deride kabarıklık gösteren, üzeri kırmızı, hudutları düzensiz deri olayları şeklında kendini belli etmektedir. Başka bir deri allerjisi de ürtikerdir. Ürtiker; kabarık ortası beyaz, çevresi kırmızı, plak şeklinde kaşıntılı deri belirtileridir.
Kontak dermatit:
Derinin allerjiye yol açan maddeyle temas eden bölgelerinde görülen ve su toplayan kaşıntılı iltihaplanmalardır. Gözde allerji belirtileri ise kaşınma, kızarma ve göz yaşarmasıdır.
Allerjilerden en tehlikelisi anaflaksi denilen çeşididir ki, ölüme sebep olabilir. Solunum yolları tıkanır, tansiyon aniden düşer ve şok şeklindedir. Bu durumda ADRENALİN iğnesi vurulur.
Astım:
Çeşitli allerjik maddelerin teneffüsü ile ortaya çıkar. Allerjinin göğüsteki belirtisi kuru öksürük ve hırıltıdır. Astımlı hastalar nefes verirken hırıltılı ses çıkarırlar. Çünkü hastanın bronşları daralmış durumdadır.
Bahar nezlesi:
İlkbaharda çiçek tozlarının birin iç yüzeyine teması ile olur. Burunda tıkanıklık, kaşıntı, hapşırma veya akma şeklinde kendini gösteren saman nezlesinde, nezleden farklı olarak akıntı uzun sürer. Serum verilmesinden sonra ortaya çıkan allerjiye de serum hastalığı denir.
Tedavisi:
Allerjik hadiselerin önlenmesinde, çeşitli yolllar denenebilir. Kişi hangi maddeye karşı hassas ise, o madde ile temasını önlemek birinci yoldur. Kişinin hangi maddeye hassas olduğu allerji testleriyle anlaşılır. Allerji yapan (allerjen) maddelerin çözeltileri cilde zerk edilir. Ciltte hangi maddenin çözeltisi allerji yapıyorsa, onun kişi için allerjen madde olduğu ortaya çıkar. Bu tesbitten sonra doktor tarafından uygun tedaviye geçilir. Şok şeklindeki üzünlüler de, allerjik bünyelerin allerji olmasına sebep olur. Böye durumlarda üzüntülü ortamdan uzaklaşmak en uygun tedavilerdendir. Ençok kullanılan allerji ilaçları antihistaminiklerdir. Bu antihistaminikler çok çeşitli olup, bir kişiye faydalı olan bir antihistaminik, diğer kişiye faydalı olmayabiliyor. Kalsiyumlu ilaçlar ve bilhassa kalsibronat, ürtiker ürtiker ve üzüntü ile ortaya çıkan allerjilere iyi gellmektedir. Kalsıyumlu ilacın yanına C, D ve B, vitaminlerinin de verilmesi hassasiyeti azaltır. Doktor nezaretinde kortizonlu ilaçların dozunun (miktarının)uygun olarak alınması gerekir.
Allerjide uyulacak tavsiyeler:
-Allerjik olduğunu düşündüğünüz bir madde ile temas ettiyseniz, maddeyi ve ona karşı vücudunuzun tepkisini kaydedin. Bu tip kayıtlar (müşahedeler) teşhiste tıbbi testlerden daha fazla yardımcıdır.
-Allerjinizin nasıl seyrettiğini takip edin. Sadece bahar aylarında ortaya çıkan ve senenin diğer günlerinde görülmeyen “astım” çiçek tozlarının neden olduğu bir allerji olabilir.
-Bir şeye karşı allerjiniz olduğunu tesbit ettiyseniz, ondan kaçmak için elinizden geleni yapın. Eğer bir yiyeceğe karşı allerjiniz varsa, bu yiyeceğin paketindeki muhteviyat listesini kontrol edin.
-Eğer yeni anne olduysanız ve astım, ekzema gibi bir hastalığınız varsa, bebeğinizde de allerji olabileceğini unutmayın. Eğer yapabiliyorsanız ilk 6 ayda bebeği yalnız anne sütü ile emzirerek inek sütündeki yabancı proteinlerden koruyun.
-Allerjiye sebep olabilecek şeylerden kaçındıktan sonra hemen sonuç beklemeyin. Mesela, evdeki hayvanı çıkardıktan aylar sonra bile hayvan tüyü evde bulunabilir.
-Penisilinle tedavi olurken ciltte bir döküntü meydana gelirse hemen penisiline karşı allerjiniz olduğunu zannetmeyin. Doktorunuza müracaat edin.
ALERJİ TESTİ NELERDİR?
Alerjenler, deri testleri ve kan tahlili ile belirlenebilir. Deri testi ile 20 dk, kan tahlili ile 24 – 48 saat içinde belirlenir.
1 – Prick Testi
20 – 30 çeşit alerjen belirlenebilir. Hastanın derisi çizilir. Alerjiye neden olan maddeler solüsyon olarak hazırlanır ve çizilen deriye damlatılarak 30 dk. Kadar beklenir. Kızarıklık oluşan yerlere damlatılan madde, alerjen olarak kabul edilir. Burada dikkat edilecek bir husus da, bazı antidepresan ilaçları, grip ilaçları ve öksürük ilaçları testin sonucunu etkileyebilmektedir. Bu nedenle bu alerji testini yaptırmadan önce kullanılan bir ilaç varsa doktora söylenmelidir.
2 – Patch Testi
Egzamaya neden olan alerjenlerin tespitinde kullanılan bir yöntemdir. Bir bant üzerine kimyasal maddeler dökülerek hastanın sırtına bant yapıştırıl ve 2 gün beklenir. 2 gün sonra bant çıkarılır. Kızarıklık olan yerlerde hangi madde varsa, hastanın alerjenleri de tespit edilmiş olur.
3 – Kan Testi (IgE antikoru)
Kandaki IgE antikoru oranını ölçmek amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Alerjik olan hastalarda, normal hastalara göre bu oran 10 kat daha fazladır.
ALERJİ TEDAVİSİ NASIL YAPILMAKTADIR?
Alerji tedavisine bakacak olursak şu şekilde ifade etmemiz doğru olacaktır. Alerjenlerden uzak durmak, ilaç tedavisi ve aşı tedavisi olmak üzere 3 farklı yöntem uygulanır.
• Alerjenlerden uzak durmak tahmin edildiği gibi zor bir durumdur hatta mümkün olmamaktadır.
• İlaç tedavisinde kortizon ve antihistaminik ilaçlar hastaya verilmektedir. Ancak bu baskılayıcı yani geçici bir yöntemdir.
• En etkili yöntem aşı tedavisidir. Aşı tedavisinde alerjiye neden olan madde hastaya önce düşük dozda sonra ise dozu yükseltilerek verilmekte, hastanın alerjene karşı duyarlılığı yavaş yavaş ve zaman geçtikçe ortadan kaldırılmaktadır.
Aşı tedavisi 2 yolla yapılır. İlki alerjen düşük dozda deri altına verilir. Tedavi bu şekilde 6 ay ila 12 ay boyunca devam eder. Daha sonra dozlar zamanla daha da arttırılı ve alerjene karşı mevcut olan duyarlılık kaldırılmış olur. Diğer yol ise hastanın dil atına damla verilmek suretiyle gerçekleşmektedir.