Çiğ sebze ve meyvalarda, sağlık için çok yararlı bazı maddeler bulunur. “Vitamin” adı verilen bu maddeler genellikle meyvaların kabuklarında çok bulunduğu için meyvaları iyice yıkamak şartıyla kabuklarını soymadan yemelidir. Yaşamın devam etmesi ve metabolizmanın sağlıklı bir şekilde işlemesi için gerekli olan organik bileşiklere “vitamin” adı verilir.
Vitaminlerin hazırlanıp meydana geldiği başlıca yerler bitkilerdir. Çiğ meyva ve sebzelerde çok vitamin, olmasına karşılık kutu konservelerinde hiç bulunmaz. Herbiri, hayat için gerekli maddelerin özümlenmesinde ayrı bir rol oynayan pekçok vitamin çeşidi vardır. Vitaminsiz kalan canlılar çabucak hastalanırlar. Vitamin yokluğu vücutta raşitizm, iskorbüt, tavukkarası ve daha başka hastalıklar meydana getirir. Başlıca vitaminler A vitamini, B vitamini, C vitamini ve D vitamini diye adlanırlar. Vitaminler yağda ve suda eriyenler olarak iki gruba ayrılır. Yağda eriyen vitaminler; A, D, E ve K vitaminleridir. Suda eriyen vitaminler ise B grubu vitaminler ile C vitaminidir.
VİTAMİN ÇEŞİTLERİ
A vitamini
A vitamini yağda eriyen vitaminlerdendir. Karaciğerde depolanan bu vitamin ısıya ve pişirmeye dayanıklıdır. Enfeksiyonlara karşı direnci arttırır normal büyüme, üreme, kemik ve diş gelişimi, görme için gereklidir. Cildin tırnakların ve saçların sağlıklı kalmasını sağlar. Diş ve dişetleri için büyük önem taşır .
A vitamini hangi besinlerde bulunur
Kayısı, kuşkonmaz, maydanoz, ıspanak, havuç, kereviz, marul, portakal, erik, domates
B1 vitamini
Kasların ve sinir sisteminin faliyeti için gereklidir.Yetersizliğinde iştahsızlık, huzursuzluk, bellek zayıflığı ve dikkat azalması görülür. Bu vitamin öncelikle şeker hastalığı, doku sertleşmesi, sinirsel hastalıklar önlenmesinde kullanılır ve yaşlı insanların zihinsel fonksiyonların sürdürebilmesine yardımcı olur.
B1 vitamini hangi besinlerde bulunur
Buğday, kepek, bira mayası, taze sebze meyve, koyun eti, sığır eti, balık eti, yumurta, süt
B2 vitamini
suda eriyen bir vitamindir ve vücutta depolanmaz. Eksikliğinde dilde kızarma, yanma hissi, ağız çevresi ve dudaklarda kızarma, tahriş, çatlaklar, gözlerde kaşıntı, yanma hissi, katarakt oluşumu, saçların dökülmesi, çocuklarda büyüme yavaşlaması, kilo kaybı, sindirim sorunları oluşur.
B2 vitamini hangi besinlerde bulunur
Buğday unu, patates, et, süt, yumurta, peynir, kepek, yeşil sebzeler, havuç, fındık, yer fıstığı, mercimek
B3 vitamini
Protein, yağ ve karbonhidrat metabolizması için gerekli olan bir vitamindir. Yetersiz beslenme sonucu deriyi sinir sistemini tutan pellegra adlı hastalık ortaya çıkar. Hücrelerin oksijeni kullanabilmeleri için gereklidir. Midede sindirimin temel taşları olan asitlerin üretimini sağlar.
B3 vitamini hangi besinlerde bulunur
Bira mayası, kepek, yer fıstığı, sakatat, kırmızı et, balık, buğday, baklagiller, un, yumurta, süt, limon, kabak, incir, portakal, hurma
B6 vitamini
Sinir sistemi ve hormonların çalışmasını düzenler.Vücudun savunmasında antikor ve akyuvar oluşumunda rol oynar. Eksikliğinde migren tipi baş ağrısı, kansızlık, ciltte kuruluk, görme problemleri, uyuşukluk, adele zayıflığı ve krampları oluşur . Hayvansal ve bitkisel besinlerde düşük yoğunlukta bulunur.
B6 vitamini hangi besinlerde bulunur
Muz, avakado, tavuk eti, patates, ıspanak, bezelye, bira mayası, havuç, yumurta, balık
B12 vitamini
Normal büyüme gelişmede olumlu rol oynar. Sinir hasarlarında tedavi edici rol oynar. Besinlerle veya sigara gibi alışkanlıklarla vücuda giren siyanürü etkisiz hale getirir. Eksikliğinde dilde hassasiyet, şişme, kızarma, hayal görme, depresyon, adalelerde kasılmalar, sinir iltihaplarına bağlı olarak el ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, yanma şikayetleri oluşur .
B12 vitamini hangi besinlerde bulunur
Süt, yumurta akı, peynir, balık, karides, dana eti, dana karaciğeri, böbrek, midye, dil balığı, ringa balığı, uskumru, sardalya
C vitamini
Vücudumuz C vitaminini üretemez bitkiler ve bazı hayvanlar bu vitamini üretebilmektedir. Besinlerle alınan vitamin 2 saat içersinde kullanılır 4 saat sonunda kandan uzaklaşır. Yaraların iyileşmesini, damarların sağlıklı olamalarını sağlar.Vücudun savunma sistemini artırıcı etkisi vardır. Histamin yapımını azaltarak allerjik olayların şiddetini düşürür. Eksikliğinde diş eti kanamaları ve çekilmeleri olur. Göz merceği ve akciğer gibi yapılarda antioksidan olarak çalışır.
C vitamini hangi besinlerde bulunur
Siyah üzüm, narenciye, çilek, kavun, karpuz, yeşil biber, maydanoz, brokoli, havuç, soğan, bezelye, muz, kabak, lahana, ıspanak
D vitamini
İnce bağırsaklardan kalsiyum ve fosforun emilimini düzenleyerek kemik büyümesi, sertleşmesi ve tamiri üzerinde etkili olur. Böbrek hastalıklarında düşük kan kalsiyumu seviyesini düzenler. Kas kasılmalarını önler. Kalsiyumla birlikte kemik gelişimini kontrol eder. Bebekler ve çocuklarda kemik ve dişlerin normal gelişme ve büyümesini sağlar.
D vitamini hangi besinlerde bulunur
Balık yağı, balık, yumurta, tereyağı, ringa balığı, uskumru fileto, somon balığı, tuna balığı.
E Vitamini
Kolesterolü dengeleyen, serbest radikallerle savaşarak hastalık oluşumunu önleyen, cilt yaralarının iyileşmesini sağlayan, saçları güçlendiren, hormonları dengeleyen ve kadınlarda adet ağrılarını azaltan bu vitamin çok güçlü bir antioksidandır.
Ay çekirdeği, badem, fındık, mango, avokado, bal kabağı, brokoli, ıspanak, kivi ve domates gibi gıdalarda bulunan bu vitamin kanser oluşumunu önleyici ve kanser ilaçlarının yol açtığı şikayetleri azaltıcı etkilere de sahiptir.
Son yıllarda yapılan araştırma sonuçlarında E vitamininin Alzheimer hastalığı ve diğer nörolojik hasarların oluşumunu da geciktirdiği gösterilmiştir.
K Vitamini
Yağda çözünebilen K vitamini; kan pıhtılaşması, kemik metabolizması ve kandaki kalsiyum seviyesinin düzenlemesi süreçlerinde görev yapan bir vitamin çeşididir. Nadir de olsa K vitamini eksikliği yaşayan kişilerde kan pıhtılaşma özelliğini kaybeder ve aşırı kanama meydana gelebilir.
K vitamini bilişsel fonksiyonları iyileştirir, kan basıncını düşürerek kalp sağlığına destek olur ve kemikleri güçlendirir.
Ispanak, brokoli, Brüksel lahanası, ciğer, tavuk, kivi, soya, avokado ve kara lahana gibi gıdalar bol miktarda K Vitamini içerir.
Vitaminlerin Özellikleri
Her vitamin farklı işlevlere sahip olsa da tüm vitaminlerin ortak özellikleri bulunur.
– Vitaminler doğal yollarda vücut tarafından üretilemezler.
– Vitaminler gereklihücreler tarafından kullanılmak üzere kan dolaşımına salınırlar.
– Hücre zarından geçebilen bu organik bileşikler; suda çözünen vitaminler (B ve C) ve yağda çözünen vitaminler (A, D, E, K) olmak üzere iki ayrı gruba ayrılırlar.
– Tüm vitaminler vücut tarafından önemli fonksiyonlarda kullanılırlar. Bazı vitaminlerin eksikliği belli belirsiz etkiler yaratsa da bazı vitaminlerin eksikliği kronikleştiğinde ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir.
– Vitamin eksiklikleri sadece besin alımındaki yetersizler sonucu oluşmaz; emilimlerini engelleyen farklı sağlık sorunları olabileceği için vitamin eksikliği belirtileri yaşayanların kan testlerini yaptırmaları gerekir.