Akyuvarlar ya da diğer bir ismiyle lökosit , kanın beyaz veya renksiz hücreleridir. Akyuvarlar mimroplara karşı vücudumuzun başlıca koruyucusudur. Bunların birkaç çeşidi olup bir kısmı direkt mikrobu yutma görevini üstlenirken, bir başka çeşit de mikroplara karşı dolaylı savunmayı sağlayan korunma meddelerini (antimorları) yapmaktadır.
Akyuvarlar ya da lökosit olarak da adlandırılan beyaz kan hücreleri, kemik iliği, lenf bezleri, dalak ve timüs bezinde üretilir. Çapları 20 mikron olan akyuvarlar vücudu bulaşıcı hastalıklara ve yabancı maddelere karşı koruyarak, bağışıklık sisteminin önemli bir bölümünü oluştururlar. Sağlıklı bir yetişkin insanın bir litre kanında 4×109-11×109 adet, bir başka tanımla, bir damla kanda yaklaşık 7.000 ila 25.000 arası akyuvar bulunur. Bu nicelik lösemi hastalarında 50.000’e kadar çıkar. Lökositler kanın dışında lenf sistemi, dalak ve diğer vücut dokularında da bulunur.
Akyuvar Çeşitleri
Çekirdekleri tanecikleri (granülositler): Bunların asıl görevi; Nörofil, Bazofil ve Ezofil lökositler olarak adlandırılırlar. Lenfositler ve plama hücreleri: Bu tip hücrelerin görevleri dolaylı savunma sağlayan maddelere “Antikor” ismi verilir. Çekirdekleri hücreye göre küçüktür.
Monositler: Bunlar da, vazifeleri mikropları yutmak olan akyuvarlardır. Çekirdekleri böbrek veya fasulye tanesi biçimindedir.
Bir yer zedelenince, akyuvarlar oraya üşüşürler. İçeri giren bakterinin üzerine saldırırlar. Bu akyuvarlardan bazıları ölse bile hemen yerlerini yenileri alır. Yaranın çevresinde biriken akyuvarlar, bakteriler ve ölü hücrelerle birlikte irin (cerehat) adını alarak yaradan dışarı akarlar. Normalde bir mm kanda bulunan akyuvar sayısı 4-10 bin arasındadır. Bulaşıcı hastalıklarda bu sayı çok fazla artar ve bir mm kanda 30.000-50.000’i bulur. Özellikle streptokok, stafikolok, gonokok denilen mikrop gruplarının yaptığı hastalıklarda akyuvar sayısı çok artar. Kan kanserlerinde de akyuvar sayısı çok fazladır, hatta bütün kemik iliğini akyuvarlar doldurur. Ancak bu akyuvarlar görev yapamaz durukda, başıboş üreyen ve kanser hücresini niteligini almış hücrelerdir. Sebebi bilinmeyen bazı hastalıklarda da akyuvar sayısının aşırı arttığı görülür.
Akyuvarlar, bütün kan hücreleri gibi kemik iliginde yapılır. Kemik iliğindeki nötrofillerin sayısı dolaşımdakilerden çok fazladır. Dolaşıma girip de hayatları boyunca dolaşımda kalanların ömürleri 30 saat madardır. Kandaki akyuvar sayısı saatten saate değişir. Sabahları azdır, öğlene doğru en yüksek seviyesine ulaşır.
Akyuvar azalmasına “Lökopeni” denir. Bazı hastalıklarda, akyuvarların azaldığı görülür. Bazı kansızlıklarda (anemilerde), kan kanserlerinin bazı tiplerinde, insan bağışıklık sistemini tutan bir kısım habis hastalıklarda ve mikrobik hastalıkların bazılarında akyuvar sayısı normalin altına iner. Granülositlerin kemik iliğinden direkt kana verilmesine karşı; lenfositler dolaşım sistemine lenf (akkan) yollarından girip kana karışırlar. İnsanda, yalnız göğüs akkan kanalı yoluyla 3.5 milyar lenfositin dolaşıma geçtiği hesaplanmıştır. Lenfositler de büyük ve küçük olmak üzere iki çeşitte ele alınabilirler. Küçük lenfositler allerji reaksiyonlarından sorumludur.
WBC (lökosit, akyuvar) testi nedir
Vücutta enfeksiyon, iltihabi bir durum veya kan hücrelerinin sayısını etkileyen bir hastalığın olup olmadığı veya bu durumlara karşı yapılan tedavilerin iyileşme sağlayıp sağlamadığını ortaya koymak için WBC testi yapılır.
WBC, İngilizce kelimeler olan “white blood cells” in baş harflerinden oluşan kısaltma ile adlandırılır. Beyaz kan hücreleri anlamına gelen WBC, Türkçe”de akyuvarlar olarak bilinir. Kan sayımı testi yapılırken otomatik olarak sayılan kan hücrelerinden biri olan akyuvarlar, en çok istenen kan testlerinden biridir.
Kan dolaşımı dışında, lenf sıvısında ve dokularda bulunan akyuvarlar, vücudun savunma sisteminde görev alırlar. Enfeksiyonlara karşı savaş verirken, aynı zamanda iltihabi ve alerjik reaksiyonların oluşumunda rol alırlar.
WBC hangi kan hücrelerinden oluşur
Akyuvarlar, 5 farklı hücre tipinden oluşan kan hücreleridir. Granülositler adı verilen bir gruptaki akyuvar 3 hücre tipinden oluşmaktadır.
Nötrofiller, eozinofiller ve bazofiller olarak isimlendirilen bu hücreler, toplam akyuvarların en büyük kısmını oluşturur.
Diğer iki hücre tipi ise monositler ve lenfositlerdir. Lenfositler de kendi aralarında T ve B lenfositler ile NK (natural killer) hücreleri olmak üzere 3″e ayrılırlar. Tüm bu akyuvar çeşitlerinin farklı işlevleri vardır.
WBC hücreleri nerede üretilir
Akyuvarlar kemik iliğinde üretilerek kan dolaşımına salınırlar.
WBC testi neden istenir
Her kan sayımı (hemogram) testi istendiğinde, WBC testi de istenmiş olur. Otomatik kan sayım makinelerinin yaptığı kan sayımı sonucunda, kanda bulunan tüm hücreler gibi, WBC de sayılır. Hatta, toplam WBC”yi oluşturan hücre tipleri de ayrı ayrı sayılarak rapor edilir.
Genel bir kontrol amacıyla doktora muayene olduğunuzda, sizden istenecek kan testlerinin başında gelen kan sayımı ile kan dolaşımında bulunan hücrelerin sayısı belirlenerek, normalden bir sapma olup olmadığı anlaşılabilir. Hangi hücre tipinde sapma varsa, buna neden olabilecek hastalıklar araştırılabilir veya teşhis konup tedavi edilebilir.
Herhangi bir rahatsızlık sebebiyle doktora başvurulduğunda ise, doktorunuzun düşündüğü teşhisi doğrulamak amacıyla, WBC testi yaptırılabilir. Özellikle enfeksiyon ve iltihabi durumlarda, hem tanı koymak, hem de yapılan tedavinin işe yarayıp yaramadığını izlemek amacıyla bu test istenir.