Amerika Birleşik Devletleri (kısaca A.B.D.), İngilizcedeki «United States of Amerika (kısaca U.S.A.)» adının Türkçe karşılığıdır. A.B.D., 1776 yılından beri, birleşik bağımsız devletlerden oluşan bir federal cumhuriyettir. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Devletler veya gayriresmî ismi ile Amerika, elli eyalet ve bir federal bölgeden oluşan bir federal anayasal cumhuriyettir. Ülkenin çoğu, Kuzey Amerika’nın ortasında, Büyük Okyanus ve Atlas Okyanusu’nun arasında bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri başkenti Washington ya da Vaşington, DC’dir. DC kısaltmasının açılımı “District of Columbia”‘dir. Yüzölçümü 9.834.000 km², nüfusu 2019 yılına göre 328,2 milyon’dur.
Amerika’nın keşfinden başlamak üzere, «yeni kıta»nın toprakları, İngilizler, Fransızlar, İspanyollar ve Portekizliler arasında, sömürge savaşlarına sahne oldu… Kuzey Amerika’da kurulmuş bulunan onüç İngiliz sömürgesi, 1764 yılından itibaren, Londra hükümeti ve ana vatanla anlaşmazlığa düştü. Franklin ve Washington’un temsil ettiği «Amerikalılar» ile İngiltere krallığı arasındaki çetin müzakerelerden sonra, 4 temmuz 1776 günü, İngiliz sömürgeleri bağımsızlıklarını ilân ettiler. İngiltere bu bağımsızlığı ancak 1783 yılında Fransız siyaset adamı La Fayette’in de yardımcı olduğu bir savaştan sonra tanıdı. 1787 yılında ilk anayasa, imza sahibi onüç devleti bir araya getiren Philadelphia kongresi tarafından kabul edildi. O tarihten sonra, A.B. D., yeni yeni devletlerin Federasyona katılmasıyla, gerek yüzölçümü, gerek nüfus, gerek ekonomik kaynaklar bakımından giderek büyüdü. Amerikan bayrağı bu gelişmeyi yansıtır. Bayraktaki onüç kırmızı ve beyaz şerit, 1787 yılında birleşen ilk onüç devletin simgesidir. Bayrağın bir köşesinde yer alan mavi zemin üzerindeki beyaz yıldızlar ise, topluluğu oluşturan, eski ve yenik bütün devletleri belirtir. A.B.D. bayrağında 51 yıldız vardır. Bunlardan 49’u kıtadaki devletleri, diğer 2’si de topluluğa 1958 yılında alınan Alaska ile 1959 yılında bağlanan Havai’yi temsil eder.
Amerika Birleşik Devletleri tarihçesi
Daha önce Vikingler tarafından keşfedilen Amerika, sonradan unutulup gitmişti. Atlas Okyanusu üzerinden Batıya giden bir yol arayan Kristof Kolomb, 1492 yılında Amerika kıyılarına vardığında, Hindistan veya Çin’e geldiğini sanıyordu.
İnsanlar, yüz binlerce yıldan beri, Avrupa ve Asya’da çoğaldıkları halde, Amerika kıtasının uzun zaman bos kaldığı sanılabilir. Oysa, 40000 yıl kadar önce, okyanusların seviyesinde meydana gelen büyük bir alçalma, Alaska’dan Sibirya’ya kadar uzanan adalar dizisini tam bir kıstak haline dönüştürdü. Asya’dan gelen insanlar, yavaş yavaş, bu toprak üzerinden batıya ilerlediler ve yeni kıtayı ilk defa işgal ettiler. İşte, Amerika yerlilerinin ataları bu Asya halklarıdır. Bir kıstağın çökmesiyle Eski Dünya’dan ayrılan bu insanlar, büyük Aztek ve İnka uygarlıklarını kurdular.
Amerika kıtasının ilk keşfi, Norveçli gemiciler yani Vikingler tarafından gerçekleştirildi. Onların reislerinden Kızıl Erik, 981 yılına doğru, bir kanun kaçağı olarak ülkesinden ayrılıp, soğuk ve büyük Grönland («yeşil ülke») adasına yerleşti. Oğlu Mutlu Leiv, bir keşif yolculuğuna çıktı ve Saint-Laurent körfezinde, Amerika kıtasına ayak bastı. Bağlarla kaplı olması nedeniyle, buraya Vinland («şarap ülkesi») adını verdi. Bu keşif gezisi, beş yüzyıl boyunca tamamen unutuldu.
12 Ekim 1492 günü, Antillere çıkmak niyetiyle karavelasından inen Kristof Kolomb, Lucayes ya da Bahama adaları sahillerinde, karaya ayak bastı.
Amerika’nın iklim yapısı ve özellikleri
Geniş ülke topraklarında okyanuslara uzaklık yakınlığa, alçaklık yüksekliğe ve çeşitli etmenlere bağlı olarak, iklim özelliklerinde büyük farklılıklar gözlenir. Tropik ve arktik bölgeler arasında bulunmasından ötürü ülkeyi etkisi altına alabilen büyük fırtınalar önemli iklim değişikliklerine neden olur.
ABD beş ana iklim kuşağına ayrılır;
Çok rutubetli bölge; Kuzey Pasifik kıyısındaki Cascade Dağları bölgesidir. Sürekli yağış alır; kışları kar kalınlığı 9 m’ye ulaşır, kış ayları ortalama sıcaklık 5°C. yıllık yağış 60 cm İle 400 cm arasında değişir, yaz ayları ortalama sıcaklığı 30°C”dir. Olympic. Cascade ve Coast sıradağlarından kopup gelen siklon rüzgarları özellikle kış aylarında bölgeyi olağanüstü bulutlu ve nemli yapar.
Yılın ortalama yarısı kapalı geçer. Rutubetli bölge; Superior Gölü’nden, güneyde Texas’a çizilecek bir dik çizginin doğusunda tüm topraklar rutubetli bölgeyi oluşturur. Bölgenin kuzeyi kış aylarında yoğun kar yağışlıdır. Kuzey Michigan her yıl ortalama bir buçuk ay karla kaplıdır. Yıllık yağış 80 cm dolayındadır. En kuzeyde Minnesota”da ısı —45°”ye, daha güneyde Tennes-see’de ise ısı —29°”ye dek iner. En yoğun don olayları Meksika Körfezi kıyılarında görülür.
Az rutubetli bölge; Rutubetli bölgenin batısında 480-800 km enindeki bütün kuşaktır. Meksika Körfezi ile Atlantik Okyanusu”nun nemli rüzgarlarından biraz uzak olduğu için daha az yağış alır; yıllık yağış ortalaması 70 cm dolayındadır. Kanada sınırlarında ve güney Texas’ta yağış azalır. Yağışlar genellikle yaza rastlar. Kuzey Oakota’da ısı —46°C’ye kadar düşer. Arada 25 derecelik enlem farkı olmasına karşın kuzey ve güney kesimlerinde en yüksek sıcaklıklar 41 °C ile 46°C arasında değişir. Don mevsimi rutubetli bölge ile aynı aylara denk düşer. Bölgenin güney kesiminin dörtte üçünde kasırgalar görülür.
Az kurak bölge; Az rutubetli bölgenin batısından başlayarak. Kayalık Dağların doğu yamaçlarına varan ve Meksika’dan Kanada içlerine kadar uzanan bölgedir. Bölge yarı-rutubetli iklim ö-zelliklerinin egemen olduğu Cascade-Sierra Nevada dizileri ile Kayalık Dağları içine alır. Yüksek dağların tepelerindeki hava akımlarının taşıdığı neme karşın bölge kurak sayılır. Kuzey Montana’da 30 cm’lik yıllık yağış. Texas’in güneyinde 65 cm’ye yükselir. Büyük Yaylalar üzerindeki yağışta siklo-nik fırtınalar etkendir. Yağışlar çoğunlukla ilkbahar sonu ile yaz başlarında olur. Yıllık yağış miktarının üçte birinin bir günde düştüğü sağnakların ardından, iki-üç hatta dört ay bir tek damla yağmadığı görülür.
Kış aylarında en düşük hava sıcaklıkları Yellowstone Park” ta —55°C, Texas”ta —12°C, yaz aylarında en yüksek sıcaklık 40°C ile 46.C”dir, Büyük yaylalar ve Kayalık Dağlar ile aynı miktar yağış almasına karşın California”nın Büyük Vadisi”nde mayıs ile eylül ayları arasında hemen hiç yağmur yağmaz. Kışın dağlardan inen hava biraz yağış getirir. Şiddetli don olaylarının görüldüğü kış ayları sürekli sis olur.
Kurak Bölge: Nevada, Arizona, Utah eyaletlerinin büyük bir bölümü ile güney-doğu California ile Güney-batı Texas”ın bir bölümünü kaplar.
Yağış çok azdır ve yazları sağanak olarak düşer. Bölgenin yaz sıcaklık ortalaması 27′dir. bugüne kadar saptanan en yüksek sıcaklık 57′dir.
Amerika’nın Bitki Örtüsü
Kanada sınırında Maine ve Minnesota arasındaki dar bir kuşakta beyaz ve kızıl, çam, köknar, ladin, pelesenk ağacı ormanları yer alır.
Ayrıca, lari, huş ağacı, söğüt, kavak, kızılağaç ormanları da görülür. Güneye doğru, kozalaklı ve yapraklarını döken ağaçların karışık ormanlarından; gürgen, meşe ve karaağaç gibi sert tahtalı ve büyük yapraklı ağaçlara geçiş başlar. New England’dan Missouri’ye ve doğu Texas’a dek hiç kesintisiz uzanan geniş bir kuşakta söğüt. ıhlamur, dişbudak, ceviz, kayın, anber ağacı, çınar, bir tür ceviz ağacı (hickory) ve iyice güneyde lâle ağacı yer alır.
Florida’dan başlayıp Atlantik Okyanusu kıyıları boyunca Meksika Körfezi’ne dek ulaşan kuşakta kozalakgilier ailesinden ağaçlar bulunur; ayrıca kara sakız, manolya, beyaz sedir ağacı da yetişir.
Camlar ve palmiye türleri, Florida’dan güneye inildikçe yerini daha tropikal özellikli hurma ağaçları ile incir, mangrov ve Hint ağacına bırakır. Appalaş Dağlan”nda ise, çoğu büyük yapraklı, kışın yaprağını dökmeyen ağaçların yetiştiği görülür.
Ülkenin doğusundaki ağaç türleri ise karışıktır. Büyük İç Ova’da pek ağaç örtüsüne rast-lanmaz. Kayalık Dağlar ile Sierra-Nevada sıradağları arasında çöl bitkileri bulunur. Otlaklara başlıca Büyük Ovalar ve dağlar arası bölgeyle, Kayalık Dağlafın yamaçlarında rastlanın boğa otu, grama, nezle otu, yabani çörek otu, çeşitli türde şifalı bitkiler sık rastlanan türlerdir.
Kozalaklı ağaç ormanları, Kayalık Dağlar. Cascade ve Sierra-Nevada Dağlan”nın alçak yamaçlarını ve yüksek platolarını örter. San çam, Douglas köknan. beyaz çam, büyük ve kızıl köknarlar. California”ya özgü dünyanın en yüksek ağacı olan bir tür servi, bu ormanların belli başlı ağaçlarını oluşturur.
En yüksek ağaçlara ve en sık ormanlara Cascade Dağlan ile. Washington eyaletinden başlayarak Oregon’a ve kuzey California’nın kıyı şeridine uzanan alanda rastlanır. Dağ yamaçlarında, ağaçların bittiği yerden daha yükseğe doğru Alpin tundra örtüsü başlar. Kurak havzalar ve Kayalık Dağların batısındaki yarı-çöl alanların ortak bitkisi, ABD”ye özgü bir tür kokulu çalıdır.
Alçak sıralarda ardıç ve fıstık çamı bulunur. Güneydoğu Califomia”dan Texas”a dek uzanan çölde, bazısı ağaç boyuna erişen, çeşitli türlerdeki kaktüsler, Joshua ağacı, avize ağacı türleri ve katran çalısı görülür.
Bu sayılan ağaç türlerinin yanısıra, çok sık ormanlar oluşturan sekoya ağaçları ünlüdür. Günümüze dek 1 000′i aşkın ağaç türü tanımlanmış olmasına karşın, bunların yaklaşık 200′ü ekonomik değer taşır.
Yerli bitkilerin yanısıra, 20 000 ile 25 000 arasında bitki ABD”ye başka yerlerden (başlıca Avrupa, Asya ve Amerika’nın tropikal bölgeleri) getirilmiş ve ülkenin iklim şartlarına uymaları sağlanmıştır.