Adapazarı nerede ve hangi ilimize bağlıdır? İşte Adapazarı tarihi, nüfusu, yüzölçümü, iklimi, bitki örtüsü, ekonomisi, yüzey şekilleri hakkında bilgi.
Adapazarı, Sakarya ilinin 16 ilçesinden biridir. Adapazarı yüzölçümü 841 km², 2018 yılı itibarıyla nüfusu 1.010.700 kişidir. Bolu Dağları’nın batı eteklerinin son bulduğu yerde, Sakarya Irmağı’nın aşağı çığırında yer alan ilçe’nin kuzeyinde Kaynarca ve Söğütlü ilçeleri, kuzeybatısında Kocaeli-Kandıra ilçesi, batısında Kocaeli, güneybatısında Serdivan ve Arifiye ilçeleri, güneyinde ve güneydoğusunda Erenler ilçesi, doğusunda Akyazı ve Hendek ilçeleri yer almaktadır. Günümüzden birkaç yüzyıl önce bir pazar köyü alanı olan Adapazarı; 1573 yılında “Ada” isimli bir köy, 1646 yılında nahiye, 1658 yılında Akyazı’ya bağlı bir köy 1692 yılında kadılık, 1742 yılında nahiye, 1837 yılında kasabadır.
Sakarya yöresi Osmanlı Devleti’nin Klasik Dönemi’nde ve 1831 Osmanlı Nüfus Sayımı’nda Cezayir-i Bahr-ı Sefid Eyaleti’ne bağlı Kocaeli Livası içinde yer alır. 1846 Devlet Salnamesi Kocaeli Livası’nın bu dönemde Kastamonu Eyaleti’ne bağlıdır. 1867 Vilayet Nizamnamesi’nde ise Adapazarı’nın ve bağlı olduğu Kocaeli Sancağı’nın Hüdavendigâr Vilayeti’ne bağlandığı görülmektedir. 1877 Devlet Salnamesi ise Adapazarı İzmit Mutasarrıflığı’na bağlıdır.. 1892 Devlet Salnamesinde Adapazarı Kocaeli Sancağı’nın bağlıdır. 1899 Devlet Salnamesi’ne göre yine Adapazarı nahiyesi, Kocaeli bağımsız sancağına bağlıdır. Adapazarı 22.06.1954 tarihli Kanunla Kocaeli ilinden ayrılarak bağımsız il statüsü kazanan Sakarya İlinin merkez ilçesi olmuştur.
Aynı adı taşıyan ovada, Sapanca Gölü’ nün ayağı Çark Suyu ile Sakarya Irmağı arasında kalan ilçe topraklarının büyük bölümü hafif dalgalı düzlüklerden oluşur. Karadeniz ve Marmara iklimlerinin ortak özelliklerini taşıyan ılıman iklimin gözlendiği ilçede, yazlar ılık, kışlar serin ve yağışlı geçer. Yıllık ortalama sıcaklık 14.2°C, yağış tutarı 797 mm’dir. Bitki örtüsü açısından zengindir (dişbudak, geniş yapraklı orman kalıntıları, kavaklıklar, vb). Ekonomi, tarım (mısır, buğday, şekerpancarı, ayçiçeği, üzüm, fındık), hayvancılık (koyun, kılkeçi, inek, kümes hayvancılığı) ve endüstri (Adapazarı Vagon Fabrikası, Zirai Donatım Kurum Tarım Araçları Fabrikası, Şeker Fabrikası; kimya, lastik, un, yağ, deri, kereste, tuğla-kiremit fabrikaları, atölyeleri) etkinliklerine dayanır. İstanbul-Ankara Kara ve Demiryolu üzerinde, deniz düzeyinden 33 m yükseklikte kurulu olan Adapazarı, İzmit’ e 42 km, Bilecik’e 102 km, İstanbul’a 135 km, Bolu’ya 116 km uzaklıktadır.
ADAPAZARI TARİHİ
Adapazarı topraklarında tarih öncesi ve ilkçağa tarihlenen yerleşme yerine rastlanmamıştır. Sakarya Irmağı ve kollarının sık sık yer değiştirme, toprağın büyük bölümünün bataklık ve çalılıklarla kaplı olması, yerleşime elverişsiz bir ortam yaratıyordu. Bugün altından su geçmeyen ve Bizans İmparatoru îustinianos tarafından yaptırılan Sangarios Köprüsü’nün (Beşköprü) kalıntıları, ovada akarsu yatağının yer değiştirdiğini gösterir. Bölgede ilk yerleşenlerin İÖ 1200’de Balkanlar’dan gelen Frigler olduğu kabul edilir. Uzun yüzyıllar boyunca çeşitli toplulukların egemenliğinde kaldıktan sonra, 15. ve 16. yüzyıllarda çevre bölgelerden gelip yerleşenlerin çabasıyla, çalılık ve ağaçlık alanlar açılarak verimli topraklar işlenmeye başlandı. Adapazarı’nın bu yüzyıllarda kurulmuş olduğu kabul edilir. Kâtip Çelebi, Cihannüma adlı eserinde buraya bir yol uğrağı olarak tanımlar ve Ada Nahiyesi adıyla söz eder. 18. yüzyılda merkezi konumundan dolayı bir ticaret yeri durumuna gelen yerleşmenin adı da Adapazarı oldu. Ovadaki nüfusun artmasına paralel olarak, Adapazarı da büyüdü ve 1852’de Kocaeli Sancağı’na bağlı bir kaza merkezi oldu. 1878’de, Kars, Ardahan ve Artvin Ruslar tarafından işgal edilince, buralardan gelen çok sayıda göçmen Adapazarı çevresine yerleşti. 20. yüzyılın başlarında kentin nüfusu 25 bine ulaştı. Kurtuluş Savaşı’nda 25 Mart 1921’de Yunan işgaline uğradıysa da 21 Haziran 1921′ de geriye alındı.
ADAPAZARI GEİZLECEK YERLER
Sakarya Müzesi
Adapazarı ilçe merkezinde yer almaktadır. Müzenin içinde bulunduğu bina 1910-1915 yılları arasında beş katlı olarak inşa edilmiştir. Bu binada 1922 yılında Mustafa Kemal Atatürk ve annesi üç gün kalmıştır. 1983 yılında restore edilerek müze olarak hizmete açılmıştır. Müze içinde arkeolojik ve etnoğrafik eserler sergilenmektedir. Ayrıca müze içinde Atatürk’e ait eserler de sergilenmektedir. Müzenin bahçesinde Roma ve Bizans Dönemine ait eserler sergilenmektedir.
Deprem Müzesi
Adapazarı ilçe merkezine bağlı Cumhuriyet Mahallesinde Kavaklar Caddesi üzerinde yer almaktadır. 2004 yılında hizmete açılan Deprem Müzesi sergi salonları, sinevizyon salonu ve kafeteryadan oluşmaktadır. Müze içinde Adapazarı’nda meydana gelen 1967 ve 1999 yılı depremlerine ait fotoğraflar, deprem olgusu oluşturmak amacıyla yapılan suni deprem yaratan stand ve deprem ile ilgili objeler sergilenmektedir. Ülkemizin ilk dünyanın ise dördüncü deprem müzesi olma özelliğine sahiptir.
Orhan Camii
Adapazarı ilçe merkezinde yer almaktadır. 1323-1325 yılları arasında Orhan Gazi tarafından yapılmıştır. Zamanla tahrip olup yıkılan cami II. Abdülhamit Döneminde yeniden inşa edilmiştir. Günümüz sağlam olarak ulaşan cami görülmesi gereken tarihi yapılardandır.
Beşköprü
Adapazarı ilçesine 5 km uzaklıkta Beşköprü Mevkiinde Sakarya Nehri üzerinde yer almaktadır. Justinianus Köprüsü olarak da anılan Beşköprü 565 yılında Bizans İmparatoru Justinianus döneminde inşa edilmiştir. Bölgede bulunan Bizans Dönemine ait beş köprüden biri olmasından dolayı Beşköprü olarak adlandırılmıştır. Beşköprü 430 metre uzunluğunda, 9 kemerli olarak inşa edilmiştir. Restore edilen köprü günümüze sağlam olarak ulaşmıştır.
Harmantepe Kalesi
Adapazarı ilçesine bağlı Harmantepe Köyünde bir tepe üzerinde yer almaktadır. Bizans Döneminde 12. Ya da 13. Yüzyılda inşa edildiği tahmin edilmektedir. Günümüze kalenin büyük bir kısmı sağlam olarak ulaşmıştır.
Poyrazlar Gölü
Adapazarı ilçe merkezine 10 km uzaklıkta yer almaktadır. Teke Gölü olarak da adlandırılan Poyrazlar Gölü Sakarya Irmağının yanında bulunmaktadır. Sakarya Irmağı taştığında suları Kapaklı Boğazından bu göle boşalmasından dolayı Poyrazlar Gölü derin bir göldür. Doğa bir güzelliğe sahip gölün çevresi Milli Park olarak kullanılmaktadır. Bu park içinde piknik alanları, çocuk oyun alanları, iskeleler ve kameriyeler yer almaktadır. Poyraz Gölünde olta balıkçılığı yapmak mümkün. Fakat göl çok derin olduğundan dolayı gölde yüzmek yasak. Yeşillikler içinde mavinin en güzel rengini sunan Poyrazlar Gölü muhteşem manzarası ile görülmesi gereken yerlerdendir.
Çaltıcak Gölü
Adapazarı ilçesine bağlı Taşkısığı ve İkizce Köyleri arasında yer almaktadır. Poyrazlar Gölüne 15 km uzaklıkta yer alan göl doğal bir güzelliğe sahiptir. Tatlı suya sahip olan Çaltıcak Gölü olta balıkçılığı için uygun bir yerdir.
Çark Mesire Yeri
Adapazarı ilçesinde yer alan Çark Mesire Yeri 19. Yüzyıldan beri kullanılmaktadır. Çark Deresinin yanında yer alan Çark Mesire yeri tarihe ışık tutan bir yerdir. Günümüzde hala önemini koruyan mesire yeri Adapazarı’nda görülmesi gereken yerlerdendir.
Karapınar Gölü
Adapazarı ilçesine 14 km uzaklıkta yer almaktadır. Karapınar Gölü Camili ve Korucuk Köyleri arasında orman içinde yer alan doğal bir göldür. Yeşil ile mavinin muhteşem uyumuna sahip Karapınar Gölü görülmesi gereken yerlerdendir. Karapınar Gölü çevresinde Adapazarı Belediyesi tarafından yapılan geniş hizmet seçenekleri sunan bir tesis bulunmaktadır.