Uçan Kertenkele, Malezya’da yaşayan yirmi santim boyunda bir kertenkele çeşididir. Ön ayaklarının parmaklarıyla vücudu arasında gelişmiş bir deri tabakasını kanat gibi kullanır. Ağaçların üst dallarından aşağıya kadar uçarak inebilir, böcekler ve kurtçuklarla beslenir.
Güney Asya veFilipinler’de ağaçlar üstünde yaşayan yeşilimtrak renkli bir kertenkele “Uçan agama” veya “uçan ejder” olarak da bilinir. Uzun bedenli, ince ve uzun kuyrukludur. En büyükleri 36 cm’dir.
Uçan kertenkeleler gerçek manada uçmazlar. Yarım düzine kadar yalancı kaburgalarla desteklenen yanlarındaki ince derilerini kanat gibi gererek planör uçuşu yaparak havada eğimli olarak süzülürler. En üst dallardan kendilerini boşluğa atarak 8-10 metre süzülerek daha da alt dallara geçerler. Birbirleriyle döğüşen iki erkek, ağaçtan düştükten sonra bile havada kendilerini toparlayarak farklı ağaçlara süzülürler. Yumurtlama dönemlerinin dışında kolay kolay yere inmezler. Ençok hindistancevizi ve bir çeşit palmiye ağaçlarında yaşarlar. Vücutlarının rengi ağaç dallarına uyduğundan kolay kolay fark edilmezler. Dinlenirken veya gezinirken ince deri bedenlerinin yanlarında arkaya doğru katlanır. Havada kayarken kanat derilerinin canlı renkleri ortaya çıktığından seyredilmeye değer bir manzara arz ederler. Ağaçlardaki örümcek, karınca, güve, sinek ve çekirgeleri yediklerinden faydalıdırlar.
KERTENKELELER
Kertenkeleler sürüngenlerin en tanınan örnekleridir. Genellikle sıcak bölgelerde yaşarlar. Kertenkeleler genel olarak küçük böcekleri ve kurtları yiyerek beslenirler. Kertenkeleler etçildirler. Yumurtlayarak çoğalırlar. Dişi kertenkeleler yaz başında 6 ile 10 arasında yumurta yumurtlarlar. Kuş yumurtalarına benzeyen bu yumurtalar kireçli değildir ve yumuşaktır. Dişi kertenkelenin sıcak ve nemli yerlere bıraktığı yumurtalar, sıcağın ve nemin etkisi ile gelişerek açılır ve bunların içinden küçücük kertenkeleler çıkar. Yavru kertenkeleler, yumurtadan çıkar çıkmaz hareket etmeye ve besin aramaya başlar. Vücutları pullu, göz kapakları hareketli, kuyrukları uzun ve sivridir. Kuyrukları yakalanınca kopar. Beş parmaklı ayaklarının hepsi tırnaklıdır. En çok bilinen iki türü, koruluk ve çayırlarda rastlanan yeşil kertenkele ile duvarlar üstünde çok görülen duvar kertenkelesidir.
Kertenkeleler alt takımının; özkertenkelegiller, gekogiller, varangiller, agamagiller, iguanagiller, boncuklukertenkelegiller, köryılansıgiller gibi familyaları vardır. Kertenkelelerin bugün dünya üzerinde 3000’den fazla türü mevcuttur. Soğuk iklime fazla dayanıklı olmadıklarından genel olarak çöllük bölgelerde ve tropikal kuşakların kurak kısımlarında çok boldur. Yer altında, ağaçlar üzerinde yaşayanları olduğu gibi, havada uçanları, suda yüzenleri, renk değiştirebilenleri de boldur. Kertenkeleler güneşte ısınmaktan hoşlandığı için dana çok yaz günlerinde rastlanır.
Vücudu kuru bir deriyle örtülü olan kertenkelenin boyu 15-20 santim kadardır. Çok kalın olan derisi kiremit gibi üst üste binmiş ince pullardan meydana gelmiştir. Kertenkelenin sırtındaki pullar küçük, karnına rastlıyanlar iri ve geniştir. Hayvan büyüdükçe bu pullar parça parça dökülür. Buna, kertenkelenin gömlek değiştirmesi denir. Sonra zamanla dökülen pulların yerine yenisi oluşur. Kertenkelenin gözlerinde, kuşlarda olduğu gibi, üçüncü bir göz kapağı bulunur. Kertenkelenin ağzı geniş bir yarık gibidir. Bu ağızda ince dişler vardır, fakat bunlar çiğnemeye elverişli değildir; ancak hayvanın avını yakalayıp yutmasına yardım ederler. Kertenkelenin dili çatallıdır. Koklama sinirleri dilin üzerinde ve damakta olduğundan dilini çıkarıp ağzına hava doldurarak koku alır. Burnundan koku alamaz.
Kertenkele Çeşitleri
Kertenkelenin bilinen çeşitleri, Cezayir kertenkelesi, Yeşil kertenkele, saçak ayaklı kertenkele, mavi kapi kertenkelesi, ispanyol kum kertenkelesi, duvar kertenkelesi, kocagöz kertenkele, adi kertenkele ve kum kertenkelesidir.
Yer kertenkelesi
Yer kertenkelesi 15-20 santim boyundadır. Kurak yerlerde taşlar ve otlar arasında yaşar. Kışı uyku halinde geçirip, ilkbahar’da ortaya çıkar. Hızlı hareket edip böcekleri, örümcekleri, solucanları yer.
Kertenkelenin vücudunun üst deriye ait korunma tabakası çok kalınlaşıp boynuz maddesi haline gelmiş ve pulları meydana getirmiştir. Baş bölgesinde bu pullar kaynaşmıştır. Vücudun diğer yerlerinde ise birbirinin üstüne gelmiştir. Bir çeşit gömlek gibi olan bu cansız pulları, kertenkele istediği zamanatabilir, yani gömleğini değiştirip bir yenisini yapabilir.
Kertenkelenin başı koni biçimindedir. Gözlerinde üç tane göz kapağı vardır. Kuvvetli çenelerinde köksüz dişler bulunur. Dili çatallıdır. Bu çatallı dil, tatma işinden çok koklamaya yarar.
Kertenkele kuyruğunu da yeniden yapabilir. Tehlikeye düşünce kuyruğunu bırakır, sonra yeniden kuyruk meydana getirir. Ayakları zayıf olduğu için vücudunu yukarı kaldıramaz. Sürünerek kuyruğunu şiddetle dalgalandırarak yılankavi hareketle ilerler.
Keseli Kertenkele
Daha ziyade Amerika’da yaşayan bu kertenkelelerinin çenesinin altında bir kese bulunur. Bu keselerini şişirerek böcekleri avlarlar. Renkli keseyi görüp gelen böcekler kendilerini kertenkelenin ağzında bulurlar. Keseli kertenkeleler genellikle çiçekli bölgelerde yaşar.
Yeşil Kertenkele
Genellikle Avrupa’da yaşayan bu kertenkele türünün boyu kuyruğu ile birlikte 25 santim kadardır. Bazan kuyruk bunun 20 santimini almaktadır. Başları iri, bacakları kısadır. Yeşil kertenkelenin dişinin boyu erkeğinkinden daha uzundur. Renkleri de değişik olur. Çoğunlıkla kuru olmayan orman kenarlarında ve nehir kıyılarında yaşarlar. Çok iyi yüzerler. Gündüzleri avlanan bu kertenkeleler, Ekim ayı’ndan Mart Ayı’na kadar kış uykusuna yatarlar. Böcekleri ve küçük kuşları yiyip beslenirler.