Garip; Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat Horozcu ve Melih Cevdet Anday’ın öncülüğünü yaptıkları şiir akımıdır. Diğer bir ifade ile Garip hareketi, garip akımı ya da birinci yeni olarak bilinen; Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat ve Melih Cevdet Anday’ın öncülüğünü yaptığı şiir hareketidir. Bu üç şair arkadaş, farklı dergilerde şiirlerini yayımlayan fakat yeni bir arayışın da içinde olan sanatçılardır. 1941 yılında kendi şiirlerinden oluşturdukları şiir kitabı Garip’i yayımlayarak şiir anlayışlarını açıklamışlardır.
Garip şiir akımı; şiirde vezin ve kafiyeye, edebî sanatlara, nazım birimine ve biçimine karşı çıkmışlardır. Şiirin günlük yaşamda herkesin kullandığı kelimelerle yazılması gerektiğini savunmuşlardır. Şiir üzerinde etkili olan edebî akımları reddetmişlerdir. Konuşma dilinin serbestliğinden yararlanarak günlük hayatı ve sıradan insanların yaşamını şiire yansıtmışlardır. Bu şiir akımı, Türk şiir tarihindeki ilk önemli yenilik olduğundan I. Yeni biçiminde de adlandırılır. Garip akımı, birçok yönden büyük eleştiriler almakla birlikte ortaya çıktığı dönemde Ahmet Hamdi Tanpınar gibi büyük şairlerden de övgüler almıştır. Garipçilerin şiirin biçim ve içerik açısından oldukça serbest bir mecrada yazılması gerektiğine dair düşünceleri, Türk şiirine katkılar sağlamıştır.
Garip Akımı’nın Temel Özellikleri
– Ölçü ve kafiyeye karşı çıkmışlardır.
– Günlük konuşma dilini şiire uygulamaya çalışmışlardır.
– Mecaza, süse ve suniliğe karşı çıkıp; yalnızlığa önem verdiler.
– Halk şiirinin anlatım ve deneyimlerinden faydalandılar.
– O güne kadar şiirimizde kullanılmayan bir takım sözcükleri kullandılar.
– Sıradan insanlar şiire konu olmuştur.
– Yaşama sevinçlerini fazlasıyla şiire yansıtmışlardır.
– Kaynağını batı şiirinden alan Garip akımı eskiye ait olan her şeyin karşısında olup özellikle şairane söyleyişin karşısında olmuşlardır.
– Şiirde söz ve anlam oyunları bırakılmıştır.
Orhan Veli Kanık (1914-1950)
Orhan Veli Kanık kendisi ve Oktay Rıfat, Melih Cevdet ile birlikte büyük bir atılım yaparak garip akımının öncüsü olmuştur. Ölçülere baş kaldırarak serbest şiirler yazmak, kafiyeden vazgeçerek şairane duyguları şiirlerden silmek, gerçek hayattan konular işlemek gibi şiire başka bir bakış kazandırmıştır.
Garipçe Şiirleri
Garip, Vazgeçemediğim, Destan Gibi, Yenisi, Karşı Nesirleri: Sanat ve Edebiyatımız, Bindiğimiz Dal.
Oktay Rıfat Horozcu (1914-1988)
Garip Akımı’nın temsilcilerindendir. İlk başlarda aşk şiirleri, toplumsal sanat ilkesinden hareket ederek masal ve tekerlemelerden yararlanarak sosyal şiirler yazmıştır. Perçemli Sokak kitabı ile şiir anlayışında değişiklik oluşmuş ikinci yeni şiir akımına kaymıştır.
Eserleri: Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler, Güzelleme, Karga İle Tilki, Aşk Merdiveni, Denize Doğru Konuşma, Dilsiz ve Çıplak, Koca Bir Yaz
Melih Cevdet Anday (1915-2002)
Şiirlerinde Toplumsal gerçekliği ele alan şair Garip akımının temsilcilerindendir. İlk şiirlerinde konu edinilen romantizmden sıyrılmış akıl ve akıl egemenliği, güzel günlerin özlemi gibi toplumsal olaylara değinmiştir.
Pablo Neruda kendisinden “Nâzım Hikmet’ten sonra çok büyük bir Türk şairi daha buldum. bütün gece gözüme uyku girmedi” diye bahsederek şair yanını övmüştür ancak çok başarılı düz yazıları da mevcuttur.
Garipçe Eserleri
Garip, Rahatı Kaçan Ağaç, Telgrafname, Yanyana. Denemeleri: Çevirileri; İngiliz Edebiyatından Denemeler Tiyatroları: Komedya, İçerdekiler, Gizli Emir.
Toplumsal sorunlara ve sıradan insanların yaşama sevinci, ortak sıkıntıları konulara değinmiştir. Garip Akımı özellikleri ve temsilcileri ile edebiyatın sevilen rengi olmuştur.
Garip Akımı Şiir örnekleri
TEK BAŞINA
Ölürken çocuklarımı unuttum
Küçük deniz kirpikleriyle sabah
Denedim bütün sabahları.
Sana sürgünümün şarabını bıraktım al
Mumlarını güzelliğin ve hiçliğin
Bir de kaygumun soluk ellerini.
Denedim bütün ölümleri
Ama görmedim büyülü ağaç
Ezilmiş sevdaların giysileri.
Sana ayrılığın yayını bıraktım al
Bir de adını bilmediğim gökyüzünü
Lamalar gibi koşar bozkırda.
Oysa ölümsüzlük şuracıkta,kar
Güneşi gibi doldurmuş odayı,basit,
Anlamsız ve tek başına.
Ayaklarım hayvan,üstüm başım bitki
Denedim bütün vakitleri al
Başka türlü geçmeyen bir vakitti.
Melih Cevdet Anday
ESKİ ZAMAN
Eski zamanda
Büyükler henüz küçük
Ölüler ölmemişti daha
Altmış para şekerin okkası
Portakalın sandığı bir mecidiye
Meyve sebil
Kiler dolu
Hamam ustası Nazife
Yüzüne bakılır taze
Kâğıtçı Ali Efendi burma bıyıklı
O vakit de sevişmek vardı
Ağaca çıksak
Yerde kalmazdı pabucumuz
Hey gidi günler
Oktay Rıfat Horozcu
ANLATAMIYORUM
Ağlasam sesimi duyar mısınız,
Mısralarımda;
Dokunabilir misiniz,
Göz yaşlarıma, ellerinizle?
Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel,
Kelimelerinse kifayetsiz olduğunu
Bu derde düşmeden önce.
Bir yer var, biliyorum;
Her şeyi söylemek mümkün;
Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum;
Anlatamıyorum
Orhan Veli Kanık