Dil, insanların duygularını, düşüncelerini kelimelerle veya işaretlerle bildirdikleri anlaşma aracıdır. Diğer bir ifade ile Dil; insanların, duygularını, düşüncelerini bildirmek için sözcükler ya da işaretler aracılığıyla yaptıkları anlaşma, öteki kişilerle iletişimi sağlayan ortam demektir. Bu araç, aynı zamanda insanlığın gelişimini sağlayan canlı bir yapıdır. Sürekli değişir, gelişir. İlk zamanlardan günümüze kadar siyasi ve toplumsal değişim, teknoloji, çeviri, yazarların dil tercihleri gibi birçok neden yazı ve konuşma dilini etkiler. Örneğin “tayyare” kelimesinin yerine “uçak” kelimesinin kullanılması Cumhuriyet Dönemi’ndeki siyasal yaşamın Türkçeye etkisidir. Belden başlayan ve genellikle paçaları ayak bileklerine kadar inen giyecek anlamındaki “pantolon” kelimesi, Türklerin Batı kültürü ile temasa geçmesi neticesinde toplumsal değişimin dile etkisine örnek verilebilir. Günümüzde televizyon, radyo, e-mail, buzdolabı, ütü gibi kelimeler 20. yüzyılın başında Türkçede yokken teknolojinin dile etkisi ile kullanılan kelimelerdir.
Kimi zaman çeviri yoluyla da dil etkilenir. Tanzimat Dönemi’nde Fransız edebiyatından onlarca eser çevrilmiş, bu eserlerle tiyatro, gazete, mobilya gibi Batı kültürüne ait birçok kelime dile girmiştir. Bazen de yazarların bilinçli tercihi, yazı dilini etkiler. Örneğin Millî Edebiyat Dönemi’nde Genç Kalemler dergisinde yayımlanan Yeni Lisan makalesinin etkisiyle yazarlar halk diline özgü Türkçe kelimeleri kullanarak dili etkilemişlerdir.
Göçler, coğrafi koşullar, ait olunan sosyal topluluk gibi birçok etken hem yazı dilini hem de konuşma dilini etkiler. Örneğin Türkçe bir kelime olan ve eti yenen, hızlı koşan, postundan yararlanılan bir memeli türü anlamındaki “tavşan” kelimesi Eski Türkçede “tapışgan” biçimindeyken günümüzde “tavşan” biçimini almıştır. Aynı kelime Azeri Türkçesinde “dovşan”, Türkmen Türkçesinde “tavşan”, Uygur Türkçesinde de “toşkan” biçiminde yazılmakta ve telaffuz edilmektedir. Bu kelimenin Kütahya yöresinde “davşan”, Güneydoğu Anadolu’da “doğşan” biçiminde kullanılması da dilin değişimine verilecek örneklerden biridir.
Dilin Millet Hayatındaki Yeri ve Önemi
– Dil birliği, milleti oluşturan özelliklerin başında gelir.
– Bir milletin dili; onun tarihi, dini ve kültürüyle iç içedir.
– Millet için gerekli olan her şey, dilde saklanır.
– Dil; milletin manevî ve kültür değerlerini, millet olabilme
özelliklerini bünyesinde sımsıkı muhafaza eder.
– Dil, milleti meydana getiren bireyler arasında ortak duygu
ve düşünceler meydana getirir.
– Dil, milletin birlik ve bütünlüğünü sağlayan en güçlü bağdır.
Dilin Önemi ve Özellikleri
– Dil, gelişmiş bir iletişim aracıdır.
– Dil, seslerden oluşmuş bir anlaşma sistemidir.
– Tam anlamıyla anlatma ve anlaşma; seslerden örülü kurallar bütünü olan “dil” ile sağlanır.
– Dil, düşünce ve zekânın bir göstergesidir.
– Dil, canlı bir varlıktır.
– Dil, sosyal bir varlıktır.
– Dil, bir ortaklıktır.