Abbasi Devletinin hakimiyetinin zayıflamasından sonra yaklaşık 1000 yıl Mısır”da değişik Türk-İslam devletleri hüküm sürmüştür. En son Osmanlı hakimiyetinde olan Mısır 1881 yılında İngilizlerin bölgeyi işgal etmesiyle Türklerin hakimiyetinden çıkmıştır.
Tolunoğulları (868-905)
Abbasi valisi Tolunoğlu Ahmet tarafından 868 yılında Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir. Başkenti Fustat (Kahire) idi. Bu devlet İle birlikte Türk kültürü Kuzey Afrika’da yayılmaya başlamıştır. Bağdat doğumlu olan Tolunoğlu Ahmet iyi bir eğitim aldıktan sonra Abbasi Devleti tarafından Mısır’a vali olarak atanmıştır. Abbasi Devletinin içinde bulunduğu karışıklıklardan yararlanan Tolunoğlu Ahmet bağımsızlığını ilan etmiştir.
Tolunoğlu Ahmet özellikle Türklerden oluşan ordusuyla Suriye, Filistin, Lübnan ve Bingazi’yi hakimiyeti altına almıştır. Tolunoğlu Ahmet’in ölümünden sonra taht kavgaları ve ayaklanmalar başlamıştır. Yaşanan bu olumsuz gelişmeler sonrasında devlet dağılma sürecine girmiştir. Abbasiler, Mısır’ı tekrar alarak bu devlete son vermişlerdir.
Mısır’ın gelişmesi için mimari alanda çalışmalar yaparak eserler bırakmışlardır. Tarımı ve ticareti geliştirmek amacıyla tedbirler almışlar ve başarılı olmuşlardır. Tolunoğlu Ahmet adına bastırılan para kullanılmıştır. Sosyal devlet anlayışının geliştiği ülkede din ve mezhep farkı gözetmeden herkese hizmet veren “Maristan” adı verilen şifahaneler yaptırılmıştır.
Tolunoğulları devleti özellikleri
– Mısırda kurulan ilk Türk devletidir.
– Kurucusu Tolunoğlu bin Ahmet Abbasilerden ayrılıp devlet kurmuştur.
– Mısırda bin yıl sürecek Türk hakimiyetini başlatmışlardır
– Tolunoğlu Ahmet cami en önemli eserlerindendir.
– Hastane kurmuşlardır.
– Abbasiler yıkmışlardır. Halkın çoğu Arap yöneticiler ise Türktür. Bu özellik yıkılmalarının en önemli özelliğidir.
– Suriye ve Filistine egemen olmuşlardır.
– Türk İslam Tarihinin Mısırda ki ilk örneklerini vermişlerdir.
Akşitler (İhşidiler) (935-969)
İhşidiler devleti yada diğer ismi ile Akşitler devleti 935 yılında Mısır’da kurulan ikinci Türk- İslam devletidir. Devletin kurucusu Abbasi valisi olan Ebu Bekir Muhammed’dir. Devletin başkenti Fustat (Kahire) dır. Fergana hükümdarlannın soyundan olan Ebu Bekir Muhammed, Fergana hükümdarları tarafından kullanılan “İhşit” unvanını devlet ismi olarak kullanmıştır. Abbasi halifesi tarafından Ebu Bekir Muhammed’e adil yönetiminden dolayı “Ak- şit (Beyaz Güneş)” unvanı verilmiştir.
Suriye ve Filistin topraklarında hüküm süren bu devlet Mekke ve Medine’nin içinde yer aldığı Hicaz bölgesine hakim olan ilk Türk devletidir. Ebu Bekir Muhammed’in ölümünden sonra oğulları arasında taht kavgaları başlamıştır. Bu taht kavgaları sonrasında yönetim vezir Kafur’un eline geçmiştir. Onun döneminde dış saldırılara karşı koyulmuştur. Vezir Kafur’un ölümünden sonra iç karışıklıkların arttığı devlete Fatimiler son vermiştir. Tarım ve orduya önem veren İhşidiler çok fazla mimari eser bırakmamışlardır. Ebu Bekir Muhammed kendi adına para bastırmıştır.
Akşitler devleti özellikleri
– Mısırda kurulan ilk Türk Devletidir.
– Kurucusu Abbasi komutanlarından Muhammet Bin Togaçtır.
– Kutsal toprakları ele geçiren ilk Türk devletidir.
– Abbasiler bu devleti Fatımilere karşı güçlendirmişlerdir.
– Fatımiler yıkmıştır.
– Suriye, Filistin Lübnan ve filistine egemen olmuşlardır.
– Tarih alanında önemli çalışmaları bulunan El Kindi bu dönemde yaşamıştır.
– Yıkılmalarının en başlıca nedeni yöneticilerinin Türk olmasına rağmen halkın Arap olmasıdır.
Eyyubiler (1174-1250)
Eyyubiler, Musul Atabeyinin komutanlarından Selahaddin Eyyubi tarafından 1174 yılında Fatimilere son verilerek kurulmuştur. Kısa sürede Suriye, Irak ve Güneydoğu Anadolu Eyyubilerin eline geçmiştir. Selahaddin Eyyubi 1187 yılında Hıttin Savaşı ile Haçlıların elindeki Kudüs’ü alarak hem İslam dünyasında dikkatleri üzerine çekti hem de III. Haçlı seferine sebep olmuştur. III. Haçlı seferinde, Aslan Yürekli Kral Richard yönetimindeki Haçlıları yenilgiye uğratan Eyyubiler Selahaddin Eyyubi’nin ölümünden sonra dağılmışlar ve 1250 yılında Memlükler tarafından yıkılmıştır.
Memlükler (1250-1517)
Eyyubi ordusu Memlûk (Kölemen) adı verilen Kıpçak Türklerinden oluşmaktaydı. Bunların komutanları olan Aybeg Eyyubi Devletine 1250 yılında son vererek Memlûk Devletini kurmuştur. En ünlü hükümdarları Baybars’tır. Memlükler, Moğolları yenilgiye uğratarak Moğol istilasını durduran tek ön Asya devletidir. 1260 Ayn-ı Calut, 1277 Elbistan, Humus ve 1303 Merci Suffer savaşlarıyla Moğolları dört kez yenme başarısını göstemişlerdir. Moğollardan kaçan Abbasi halifesini de himaye ederek Mısır’da halifeliğini sürdürmesine izin vermişlerdir.
Türkçeyi resmi dil olarak kullanmışlardır. Mısır’da yaklaşık 300 yıl hüküm sürmüşlerdir. Tarım ve ticaretin gelişmesi için tedbirler almışlardır. Mimari alanda bölgenin gelişmesi için çalışmalar yapmışlardır. 1516 Mercidabık ve 1517 Ridaniye savaşlarını kaybederek Osmanlı hakimiyetine girmişlerdir.