Oğuz kelimesi “boylar, kabileler, kalabalık sülale” anlamlarına gelmektedir. Oğuz ismi bazı tarihçilere göre etnik bir boy değil, doğrudan Türk kabileleri şeklinde anlamlandırılmaktadır. Araplarn Guz, Bizanslıların ve Macarların Uz, Rusların Tork adını verdikleri Oğuzların ne zamandan beri tarih sahnesinde yer aldıkları net olarak bilinmemektedir. Bazı kaynaklar Oğuzların Kök Türk devletinin çökmesiyle birlikte tarih sahnesinde görülmeye başladığını belirtmektedir. Oğuz kelimesi ilk olarak Orhun Kitabelerinde geçmektedir.
Türklere ait olan Oğuz Kağan Destanında bahsedilen kahramanın Asya Hun Devleti hükümdan Mete Han olabileceği öne sürülmektedir. Destana göre Oğuz Kağanın altı oğlu vardır. İlk üç oğlana Üçoklar, diğer üç oğlana ise Bozoklar denilmiştir. Toplam olarak Oğuzlar 24 boydan oluşmaktadır.
Tarihte birçok Türk devleti kuran Oğuzların bilinen ilk devletleri Uygur Devletinin yıkılmasından sonra kurdukları Oğuz Yabgu Devletidir. Bu devletin dağılmasından sonra Oğuzlar değişik bölgelere göç etmişlerdir. Bazıları batıya giderken bazıları Horasan bölgesine gelerek Selçuklu Devletini kurmuşlardır. Selçuk Bey, Oğuz Yabgu Devletinde subaşı yani ordu komutanı olarak görev yapmaktaydı. Selçuk Bey, Yabgu ile arası açılınca boyu ile birlikte 960 yıllarında Cent şehrine gelmiştir. Bu bölgede İslamiyet’e girdikleri tahmin edilmektedir. Cent bölgesinde güçlenen Selçuk Bey bağımsızlığını ilan etmiştir.
Oğuzlar Türk ve dünya tarihine damgasını vuran Türk boyudur. İslamiyet’i kabul eden Oğuzlar Türkmen olarak anılmaya başlanmıştır. Tarihte kurulan Büyük Selçuklu, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Türkiye Selçuklu, Safevi, Osmanlı Devleti ile Türkiye Cumhuriyetini kuran Türkler Oğuz boylarındandır. Bugün Türkmenistan, Irak, İran, Azerbaycan, Balkanlar, Türkiye ve Suriye’de yaşayan Türkler Oğuzların soyundandır.
Oğuzlar özellikleri maddeler halinde
– Oğuz Kelimesinin Anlamı: Ok+(u)z birleşiminden oluşur. Ok kabile, boy demektir. “z” ise çoğul ekidir. Dolayısıyla Oğuz boylar anlamına gelir.
– Seyhun ve Ceyhun nehirleri arasında kalan bölgede Oğuz Yabgu Devletini kurmuşlardır. Bu devlet tarihte kurdukları bilinen ilk devletleridir.
– Oğuzlar, Tarihte Türk Milletinin siyasi, kültür ve medeniyet alanında en büyük rolü oynayan koludur.
– Oğuzların bir kısmı Karadeniz’in kuzeyine oradan da Balkanlara göç etmişlerdir. Bir dönem Bizans ordusunda paralı askerlik yapmışlardır. Malazgirt Savaşında yer değiştirerek Selçukların tarafına geçmişlerdir.
– Bizans hakimiyetinde kalanlar Hıristiyanlığı kabul etmişlerdir. Günümüzdeki Gagavuz Türkleri Oğuzların soyundandır.
– İslamiyet’i kabul eden Oğuzlar Türk ve dünya tarihine yön veren Büyük Selçuklu, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyetini kuran boydur.
– Oğuzlara; Bizanslılar UZ, Ruslar TORKİ veya TORK, Araplar TÜRKMEN, GUZ demişlerdir.
– Selçuklular, Osmanlılar, pek çok beylik ve Türkiye Cumhuriyeti Oğuzlar tarafından kurulan devletlerdendir.
– Oğuz ismine ilk olarak Yenisey Kitabeleri’nde rastlanmıştır.