Makale; bir konuyu, bir olayı, bir eseri ele alıp onların çeşitli özelliklerini ayrıntılarıyla inceleyen ve onunla ilgili birtakım sonuçlara ulaşan; yahut bir görüşü, bir iddiayı belge ve kanıtlarla destekleyerek savunan yazılara denir. Diğer bir ifade ile Makale; bilgi vermek, gerçeği ortaya çıkarmak amacıyla yazılan yazılara denir.
Makale, bilimsel nitelikli yazılardır. Bu nedenle senli benli konuşmalara, günlük dilde kullanılan bazı kelimelere ve süslü anlatıma makalede yer verilmez. Makalenin konusu edebiyat, müzik, resim gibi sanatsal konular, bilimsel konular, siyasal konular, spor, sağlık ve eğitim gibi birçok alandan seçilebilir.
Makale, gazete ve dergi yazısıdır. Günü gününe yazılma zorunluluğu yoktur. Makalede kullanılan dil anlaşılırdır, dolaylı anlatımlardan ve söz oyunlarından uzak durulur. Ortaya konan düşünceleri destekleyen örneklere yer verilir. Makalede konu sınırlaması yoktur. Güzel sanatlar, politika, toplumsal ve bilimsel konular, günlük olaylar gibi birçok konuda yazılabilir.
Makalede temel öge düşüncedir. Ele alınan düşünce veya ileri sürülen iddia yazının girişinde ortaya konur. Bu fikrin belgeler ve kanıtlarla desteklenmesi yazının gelişme bölümünü oluşturur. Bu bölümde yazar, düşünceyi geliştirme yollarından yararlanır.
Alanında yetkin kimselerce yazıldığından makalede bilimsel bir anlatım vardır. Terimlere ve teknik deyimlere yer verilir. Açıklayıcı ve tartışmacı anlatım biçimlerinden sıklıkla yararlanılır. Kurallı cümleler çokça tercih edilir.
Makale, gazetecilikle birlikte gelişen bir türdür. Edebiyatımızda ilk makale Tanzimat Dönemi’nde çıkardan Tercüman-ı Ahvâl gazetesinde Şinasi tarafından yazılmıştır. Dönemin Namık Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat Efendi gibi yazarları, bu türde metinler yazmışlardır. Daha sonra dergilerde de yayımlanmaya başlayan makale türü, ülkemizde bilimin gelişmesi ve bilimsel kuruluşların sayısının artması ile gelişmiştir.
Edebî ve bilimsel makale olmak üzere iki tür makale vardır. Edebî makalelerde dil, edebiyat ve sanatla ilgili konular ele alınır. Bilimsel makale ise tıp, sosyoloji, ekonomi gibi bilimle ilişkili dallara yönelik konuların ele alındığı makalelerdir. Bilimsel makaleler genellikle dergi, kitap ve Genel Ağ’da yayımlanır. Gazetelerde güncel konularla ilgili, nesnel yaklaşımla yayımlanan yazılar da makale olarak değerlendirilir.
Makalenin özellikleri
– Nesnel verilerin kullanıldığı bir türdür.
– Ele alınan konu bilimsel bir yöntemle incelenir.
– Makalenin yazılış amacı bilgi vermektir. Ancak makalede sadece bilgi verilmez, aynı zamanda verilen bilgi kanıtlanmaya çalışılır.
– Yazar ele aldığı konuyu kanıtlamaya çalışır.
– Ciddi ve anlaşılır bir dil kullanılır.
– Tanık gösterme, örnekleme, karşılaştırma gibi çeşitli düşünceyi geliştirme yöntemi kullanılır.
– Makalelerin üzerinde durduğu temel bir düşünce vardır.
– Yazarının düşünceye karşı nesnel yaklaşması beklenir.
– Herhangi bir konu sınırlaması yoktur.
– Gazete ve dergilerde yayımlanabilir. Aynı zamanda yazar makalelerini kitap haline getirebilir.
Makale Türleri
Makaleler seçilen konuya göre uzun ya da kısa olabilir. Makale her konuda yazılabilir. Makalenin yazılacağı konu güncel olabileceği gibi, felsefi, bilimsel, sanatsal da olabilir. Ancak edebî makale sanatla ilgili konuları işler. Makaleler niteliklerine göre temelde “edebî makale” ve “mesleki makale” olmak üzere iki grupta toplanabilir.
a) Edebî makale
Dil, edebiyat ve sanatla ilgili konuları işleyen makale türüdür.
b) Meslekî makale
Tıp, ekonomi, sosyoloji gibi bilimin ve bilime dayalı mesleklerin değişik dalları ile ilgili konulan işleyen makale türüdür.