Kurban, ibadet niyetiyle, belirli vakitte belirli nitelikleri taşıyan hayvanı usulüne uygun kesmektir. Diğer bir değişle Kurban, Yüce Allah’ın rahmetine yaklaşmak için belirli zamanlarda ibadet niyetiyle kesilen özel hayvandır.
قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: وَإِذَا ذَبَحْتُمْ فَأَحْسِنُوا الذَّبْحَ وَلْيُحِدَّ أَحَدُكُمْ شَفْرَتَهُ وَلْيُرِحْ ذَبِيحَتَهُ.
Peygamber Efendimiz (s.a.v.) buyurdular: “Bir hayvanı boğazlayacağınız (kurban edeceğiniz) zaman (eziyet etmeden) güzelce kesiniz. Kesecek olanınız bıçağını güzelce bilesin ve böylece keseceği hayvanı rahat ettirsin (ona eziyet çektirmesin).” (Hadîs-i Şerîf, Sahîh-i Müslim)
Hayvanı dinî usullere göre boğazlamak, kesimden önce besmele çekip ardından “evdâc” ın kesilmesinden ibarettir. Evdac ise boğazın iki tarafında olan iki büyük damar ile nefes borusu ve onun arkasındaki yemek borusunun ismidir. Boğazlamada bunların dördü de kesilmelidir. Bununla beraber üçünü, yani nefes borusunu, yemek borusunu ve iki toplardamardan birini kesmek de yeterlidir.
Hayvanın evdâcını kesmeye ensesinden başlanırsa mekruh olur. Ensesinden kesilen hayvan, evdâcı kesilmeden ölürse leş olur. Bu açıdan hayvanı çene altından boğazlamak gerekir.
Hayvanı kör bıçakla boğazlamak, hayvanı yatırdıktan sonra bıçak bilemek, boğazlama yerine ayağından çekip sürüyerek getirmek, boğazlama esnasında hayvanın omuriliğini koparmak, canı çıkmadan kellesini almak ve ölmeden yüzmek mekruhtur.
KURBAN NASIL KESİLİR?
Kurban kesmeye “Yâ Rabbi! Şu vücudum sana karşı o kadar hata ve isyan etti ki affedilebilmem için bu vücudu sana kurban etmem lazım. Fakat sen insan kurban etmeyi haram kıldığından vücûduma bedel olarak bu hayvanı kesiyorum, kabul eyle.” diyerek niyet edilir.
Besmele-i şerîfe ile;
“İnnî veccehtü vechiye lillezî fetara’s-semâvâti ve’l-arda hanîfen ve mâ ene mine’l-müşrikîn.” ve
“Allâhümme hâzâ minke ve leke. Allâhümme inne salâtî ve nüsükî ve mahyâye ve memâtî lillâhi Rabbi’l-âlemîn, lâ şerîke leh ve bizâlike ümirtü ve ene evvelü’l-müslimîn” duâlarını okuduktan sonra;
“Allâhü ekber, Allâhü ekber, lâ ilâhe illallâhü vallâhü ekber, Allâhü ekber ve lillâhi’l-hamd, Bismillâhi Allâhü ekber.” deyip hemen kesilir.
Kurbanın:
1) Nefes borusu,
2) Yemek borusu,
3 – 4) İki şah damarı, kesilir.
Bu dördünü kesmek sünnettir. Bunlardan üçünü kesse helâl olur.
Canı çıkıncaya kadar rahat nefes alabilmesi için nefes borusunun sıkışmaması ve içeri kaçmaması sağlanır.
Deveyi gerdanından, koyun, keçi ve sığırı çene ile göğüs arasından, yumrucuk denilen kemiğin altından boğazlamak sünnettir.
Kurbanı kıbleye doğru yatırıp (ön ayakları ile arka sağ ayağını) bağlayarak kesmek sünnettir.
Sığırların dört ayağı bağlanır.
Deve ayakta kesilir.
Eğer hayvan kaçarsa veya insana hücûm ederse yâhut kuyuya düşüp de boynundan kesmek mümkün olmazsa, kesilmesi niyetiyle “Bismillâhi Allâhü Ekber” diyerek, bir bıçakla veya kesici bir şeyle (herhangi bir yerinden) yaralamak sûreti ile öldürülse helâl olur.
Kurban keserken nelere dikkat edilmelidir?
1- Hayvan, kesim yerine incitilmeden götürülür, kesileceği zaman da kıbleye karşı ve sol tarafı üzerine yatırılır.
2- Kurban sahibinin kurbanını bizzat kendisinin kesmesi veya Müslüman birisine kestirmesi ve kesim esnasında da orada hazır bulunması müstehaptır.
3- Kurbanı kesen kimse hayvana eziyet vermemeye dikkat etmelidir. Bıçak, keskin olmalı ve hayvana gösterilmemelidir. Hayvan kesilmeden hemen önce “Bismillahi Allahü Ekber” denmeli, sonra kesilmelidir.
4- Kurbanı vekiline kestiren kimse de hayvan kesilirken besmeleye iştirak etmelidir. Kurbanı kesen kimse hayvanı boğazlarken Allah”ın adını zikretmeyi (besmele) kasten terk ederse Hanefî mezhebine göre bu hayvanın eti yenilmez. Ancak besmele çekmek unutulduğunda bir mahzuru yoktur.
5- Kesilen hayvanın fazla acı duymaması için hareket hâli sona ermeden yani canı tam çıkmadan onu yüzmemelidir. Kurban sahibi, kurban kesildiği gün, ilk yemeğini kurbanın ciğerinden seçmesi güzel bir davranıştır.
6- Peygamberimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) kurbanlık hayvanın kesilmesiyle ilgili olarak şöyle buyurmuştur: “Allah her şeyin ihsanla (iyilikle, güzellikle ve Allah”ın teftişine arz ediyor gibi) yapılmasını kabul etmiştir: Öyleyse bir hayvanı boğazlarken, ihsan hissi ile kesin, içinizden kurban kesen kimse bıçağını iyice bilesin ve keseceği hayvanını rahat ettirsin.”
7- Sığır, manda, koyun ve keçi cinsinden hayvanlar yatırılıp çenelerinin hemen altından boğazlanır. Bu şekilde kesilmelerine “zebh” denir. Deve ise ayakta sol ön ayağı bağlanarak göğsünün hemen üzerinden kesilir ki buna da “nahr” denilir. Kesim yapıldıktan sonra hayvanın kanının iyice akması için bir süre beklenir.