Sa’y kelimesi; koşmak, hızlı yürümek anlamına gelmektedir. Hac ve umrede Kâbe’nin doğu tarafındaki ‘Safa‘ tepesinden başlayarak ‘Merve‘ ye dört gidiş, Merve’den Safa’ya üç dönüş olmak üzere bu iki tepe arasındaki gidiş-gelişe denir.
Safa’dan Merve’ye her bir gidişe ve Merve’den Safa’ya her bir dönüşe ‘şavt‘ denir. Safa ile Merve arasındaki yaklaşık 400 metre uzunluğundaki yürüme alanına ‘Mes‘a’ denir.
SA’YIN SÜNNETLERİ
Şafii mezhebine göre Sa’yin sünnetleri şunlardır.
1- Tavafın ardından kılınacak iki rekat sünnet ile hacerul-esved’i istilamdan sonra safa tepesine çıkmak.
Ayrıca erkeklerin; sa’yin her turunda, “Mesfa” (sa’y edilen yer) düzleminden Safa ve Merve tepelerinin yokuşlarına doğru bir adam boyu kadar çıkması da sünnettir. Kadınlar ise ancak mahrem olmayanların bulunmadığı sırada buralara çıkması sünnettir.
2- Zikir ve dualar okumak.
Tavafta olduğu gibi, sa’yde de me’sûr olan duâlar okumak, Kur’ân-ı Kerîm okumaktan daha efdaldir. Kur’ân-ı Kerîm okumak ise, me’sur olmayan dua okumaktan efdaldir.
Me’sur Dualar
Allahu ekber! Allahu ekber! Allahu ekber ve lil-lahil-hamd! (tüm övgüler Allah”ındır) Bizi hidâyete, en doğruya erdirdiği için Allahu ekber! Bizi ni’metlere velî kıldığı için elhamdülillah!
La ilahe illallah! Allah”tan başka ilâh yoktur! O tek başınadır ortağı da yok! Mülk onundur hamd ve övgü de onundur! O diriltir ve öldürür ve O, her şeye kâdirdir!
La ilahe illallah! Allah’tan başka ilah yok! O tek başınadır! Va’dini sözünü gerçekleştirdi ve hizipleri tek başına hezimete uğrattı!
La ilahe illallah! Ve sadece ona kulluk ederiz! Kâfirler hoşnutsuz olsa bile ibâdeti bilhassa ona yaparız!
3- Özür yoksa sa’yin tümünü yürüyerek tamamlamak.
Ancak erkeklerin, şu anda yeşil ışıklarla donatılan direkler arasındaki mesafeyi koşarak geçmesi sünnettir.
4- Sa’yde yürürken yada koşarken şu duayı okumak.
“Rabbim mağfiret et! Affet! Merhamet et! Bildiklerin (günahlarım)dan geç! Zira sen bilirsin biz ise bilmeyiz! Ve sen en ekremsin en azizsin!
Allahım! Dünyada da âhirette de bize güzellik ver ve bizi ateşin azâbından koru!
Allahım! Bunu (ibâdetimi) hayırlı bir hac-umre, affedilmiş günah, şükredilmiş bir çaba ve fesâda uğramamış bir ticâret kıl! Ya Aziz! Ya Gafur!”
5- Hadesten ve necâsetten temiz olmak avret’i örtmek.
Her ne kadar sa’y, hem cünüb, hem abdestsiz olarak, hem necâsetle ve hem de avret açıklığı ile yapılabiliyor ise de, cünüb yada abdestsiz olunmaması yanısıra, beden ile elbiselerin de necis olmaması sünnettir.
Aynı şekilde avret mahallerinin de örtülmesi sünnettir.
6- Sa’y turları (şavt) arasında müvâlât yapmak, yani abdest ve namaz dışında ara vermemek.
Sa’y esnasında; cemâat namazına kamet getirilirse, ara verilip namaz kılmak, sonra da kalınan yerden sa’ye devam etmekte beis yoktur, cenaze namazı için ise sa’yi kesmek uygun değildir.
Özürsüz olarak sa’yde konuşmak yada bu tür şeyler için duraksamak ise mekrûhtur.
7- Say’i sükûn ve vakar ile yapmak.
Sa’y boyunca, hem sa’y yapanlarla hem de başka yerlere bakmakla meşgul olmamak sünnettir. Ayrıca özür bulunmadıkça Safa ve Merve tepelerinde oturmak mekruhtur.