Fıtr, “oruç açmak” ve “yaratılış” manalarına gelir. Bu manalar kasdedilerek ramazan sadakasına “fıtr sadakası” denmiştir. Günümüzde halk arasında bu sadakaya “fitre” denmektedir.
Temel ihtiyaçlarının dışında belli bir mala sahip olan Müslümanların Ramazan ayında fakirlere verdikleri sadakaya “fıtır“ sadakası denir. Başın ve bedenin zekatı olarak da bilinir. Diğer bir ifade ile Fıtır sadakası (Fitre), Ramazan Bayramı’na yetişen ve temel ihtiyaçlarının dışında belli bir miktar mala sahip olan Müslümanların kendileri ve velayetleri altındaki kişiler için yerine getirmekle yükümlü bulundukları malî bir ibadettir.
Hicretin ikinci yılında farz kılınan fitre; bayram günü ve onu takib eden gecede; hem kendisinin hem de bakmakla yükümlü olduğu kişilerin yiyecek-içecek, elbise, konut, hizmetçi vs. gibi geçim ihtiyaçlarına sahip olan her baliğ mü”minin -borçlu bile olsa- ramazan ayı sonunda vermesi gereken bir sadakadır.
Bu imkanlara sahip olmayanlar için fıtr sadakası vacib değildir.
Kişi; kendisinin, eşinin, ergenlik yaşına gelmemiş çocuğunun, fakir olan çocuklarının, babası ölmüş ve ergenlik yaşına gelmemiş torunlarının, fakir olan torunlarının ve fakir olan anne ve babasının fıtr sadakasını ödemekle mükelleftir.
Baba; ergenlik yaşında olan ve geçimini sağlayabilecek konumda bulunan erkek çocuklarının fitresini, ancak onlardan izin ve vekalet alarak çıkarabilir. Bu konumda
bulunmayan baliğ kız çocuğunun ise fitresini kendisinden izin almadan çıkarabilir.
Fıtr sadakasının meşrû kılınmasındaki hikmet; hadîs-i şeriflerden de anlaşıldığı üzere, oruçlunun ramazân boyunca bilerek yada bilmeyerek yaptığı ufak hataları
telâfi etmesi yanısıra, fakirlerin en azından bayramı bu sadaka ile bir nebze daha rahat geçirmesini sağlamaktır.
Fıtr Sadakası Olabilen Gıdalar ve Miktarı
Fıtr sadakası, insanlar arasında “kut” (azık) olarak kabûl edilen; buğday, arpa, pirinç, hurma, nohut ve mısır gibi geniş fıkıh kitaplarında zikredilen mahsullerden ve
bir Saf (dört müd) olarak çıkarılır. Bir müd buğday, 600 gr. olarak hesablandığına göre, bir Saf yaklaşık 2.400 gr.dır.
Fıtr Sadakası İki Kez Çıkarılır mı
Fıtr sadakasını ramazan ayı içinde çıkaran bir kişi, daha sonra başka memlekete gider ve son günün orucunu orada açarsa, ikinci defa orada da çıkarabilir. Ancak bu şart değildir.
Ana Rahmindeki Bebeğe Fıtr Sadakası Çıkarılır mı
Ramazanın son günü, güneş batmamdan önce doğan bebeğe, fıtr sadakasının çıkarılması gerekir. Güneş batınımdan sonra doğarsa çıkarılmaz.
Fıtr Sadakası Kaç Kişiye Verilir
Fıtr sadakasının en az üç fakire yada üç miskine vermak daha evladır. Ancak hepsini tek fakire vermek de caiz görülmüştür.
Fıtr Sadakasına Nasıl Niyyet Edilir
Günümüzde olduğu gibi; fitre buğday olarak verilecek ise, söz konusu olan miktardaki buğday, ya ayrı ayrı kaplara yada tek bir kaba bırakılır. Sonra da fitresi çıkarılacak olan kişilerin isimleri tek tek anılarak her birisi için ayrı ayrı niyyet getirilir ve öylece fakirlere dağıtılır.
Ancak kişinin önce kendi fitresini, sonra zevcesinin, sonra en küçüğünden başlamak üzere bâliğ olmayan çocuklarının, sonra da geçimini yapamayan büyük çocuğunun fitresini çıkarması uygun görülmüştür.
Fitre”nin Vücub Şartları
Fitre’nin vücûb şartları şunlardır.
1- Müslüman olmak.
2- Ramazanın son günü güneş batımı esnasmda hayatta olmak.
3- Bayram günü ve onu tâkib eden gecede, hem kendisinin hem de bakmakla yükümlü olduğu kişilerin yiyecek-içecek, elbise, konut, hizmetçi vb. geçim ihtiyâçlarına sahip olmak.
Fıtr Sadakasının Ödeme Vakti
Fıtr sadakası, ramazanın ilk gününden itibaren verilebilir. Ancak onu bayram günü ve bayram namazından önce vermek sünnettir. Bayram namazından sonra ve gün
içine ertelemek mekruh, özürsüz olarak bayram günü sonrasına ertelemek ise haramdır. Ancak, akrabaya yada komşuya verebilmek için, bayram namazı sonrasına ve gün içine ertelemek mekruh değildir. Ayrıca kasr mesâfesi dahilinde bulunan bir kişinin, o an için malının yanında bulunmaması gibi mazereti bulunması halinde, fitre çıkarmayı bayram sonrasına bırakması haram değildir.
Tüm malı kasr mesâfesi dışında bulunup da dolayısıyla fıtr sadakasını veremeyecek durumda olan kişi ise, fakir konumuna düştüğü için, fıtr sadakası çıkarmakla mükellef değildir.
Fıtr Sadakası Nakid Olarak Verilebilir mi
Şafii mezhebine göre, fıtr sadakası ancak yukarda belirtilen ve kut özelliği taşıyan gıdalardan verilebilir. Ancak Hanefî mezhebi taklîd edilerek nakit para da verilebilir.