Şer’i anlamda vasiyet; kişinin herhangi bir meşru hakkını, ölümünden sonra bir başka kişiye teberrü” etmesidir.
Her kişinin daha hayatta iken, ölümünden sonrası ile ilgili olarak vasiyyette bulunması sünnet-i müekkededir.
Şayet kişinin üzerinde kaybolması muhtemel olan kul hakları var ise, bu vasiyyeti yapması sünnet değil vacibtir.
Detayı bilinen yada bilinmeyen bir şeyi vasiyyet etmek caiz olduğu gibi, mevcut olan veya mevcut olmayan bir şeyi de vasiyyet etmek caizdir. Örneğin ilerde oluşacak meyve mahsulü vs. gibi şeylerle ilgili vasiyyet etmek caizdir.
Hür ve mükellef bir kişinin, ölümünden sonra tüm malının helal bir yere bağışlanması için vasiyyette bulunması caizdir. Ancak kişi malının üçte birinden fazlasını vasiyyet ederse, bu vasiyyetin yerine getirilmesi, varislerinin rızasına bağlıdır. Varisler izin verirse bu vasiyyet uygulanır, izin vermezse bu vasiyyeti, sadece malının üçte birinde uygulanır.
Vasiyetin İptali
Kişi hayatta iken her an vasiyyetini iptal edebilir.
Varisler için vasiyyet etmek
Kişi kendi malları ile ilgili olarak kendi mirasçılarına vasiyyette bulunması mekruhtur. Ancak hayatta iken malının tümünü yada bir kısmını istediği kişiye hibe etme hakkına sahiptir. Hatta hayatta iken hibe etmek, ölüm sonrasına vasiyyet etmekten daha efdaldir.
Şayet malını hibe etmez ve bunun tümünü yada bir kısmını bazı mirasçılarına verilmek üzere vasiyyet ettikten sonra ölürse, bu vasiyyeti ancak diğer mirasçılarının tümünün rıza göstermesi halinde yerine getirilebilir.
Vasiyet edilebilir miktar
Kişi malının sadece üçte birini vasiyyet etmelidir. Üçte birin üzerinde vasiyyet etmek bir görüşe göre mekruh, diğer bir görüşe göre haramdır ve bu vasiyeti, yukarda da izah edildiği gibi, ancak diğer mirasçıların tümünün rıza göstermesi halinde yerine getirilebilir.
Vasiyettin rükünleri
Vasiyyetin rükünleri dörttür.
1- Vasiyyet eden kişi
Vasiyyet edecek kişinin;
a) Mükellef
b) Hür
c) İhtiyar ve irade sahibi olması gerekir. Ancak kendi istek ve irâdesiyle sarhoş olmuş bir kişi de mükellef sayılmıştır.
2- Vasiyyet edilen taraf
Vasiyyet edilecek tarafın, ya canlı bir kişi yada herhangi bir hayır kurumu olmalıdır. Mechul kişi için vasiyyette bulunulamaz.
3- Vasiyyet edilen mal
Vasiyyet edilecek olan malın, mübah ve bir şahıstan başka bir şahsa nakledilmesi sahih nitelikte olması gerekir.
4- Siga
Vasiyyetin sözlü bir siga ile yapılması gerekir. Ayrıca bu siga’nın;
a) Şu malı şu kişiye yada kuruma vasiyyet ettim.
b) Şu malı şu kişiye yada kuruma veriniz.
c) Şu mal şu kişiye yada kurumadır.
d) Şu malı, ölümümden sonra mülk edinmesi üzere şu kişiye yada kuruma hibe ettim…gibi kelimelerle yapılması gerekir.
Vasiyet Şahidi
Vasiyyetin geçerli olmasının şartı, bu vasiyyetin adil olan en az iki erkek şahidin huzurunda yapılmış olmasıdır.
Söz konusu şahidlerin bulunmadığı yazılı, imali yada mühürlü vasiyyetlerin şer”î geçerliliği bulunmamaktadır.