Ölü guslünü yapacak yıkayıcının hazır bulunanların daha yaşlısı, daha bilgilisi diğerlerine tercih edilir. Ayrıca yıkayıcı kişinin güvenilir olması sünnettir.
Yıkayıcının ölünün hemcinsi olması şarttır. Şayet ölü kadın olup da mahremi olmayan erkek dışında onu yıkayacak kimse yoksa yada ölü erkek olup da mahremi olmayan kadın dışında onu yıkayacak kimse bulunmuyorsa, her iki durumda da ölü yıkanmaz kendisine teyemmüm yapılır. Esah görüşe göre bu teyemmüme niyyet getirmek şart değildir.
Şayet definden önce ve cenaze namazından sonra, bu ölüyü yıkıyabilir bir hemcinsi peyda olursa, gusül yaptırılıp namazın iadesi gerekir. Definden sonra peyda olur ise, gusül için mezar açılamaz. Ancak ölü hem gusülsüz hem de teyemmümsüz defnedilmiş ise, bedeninin gusle uygun kıvamda olduğuna kanaat getirilmesi kaydıyla, mezardan çıkarılıp guslünün yapılması gerekir.
Kendisine şehvet getirilebilecek yaşa ulaşmamış olan ölü çocuğu, kendisini yıkayacak herhangi bir mahremi bulunmayan ölü hünsâ’yı (eşcinsel) ve ilgili organları bulunmayıp da kadın yada erkek olduğu anlaşılamayan herhangi bir ölüyü, hem kadın hem de erkek yıkayıcı yıkayabilir. Ancak bu guslün; söz konusu ölünün üzerinde örtü bulunması, tek defa yapılması ve abdest aldırılmadan icrâ edilmesi şarttır. Ayrıca yıkayıcının nazar konusunda ihtiyatlı davranması sünnettir.
Yıkayıcı; ölünün teçhizini yaparken, hayra delâlet edecek güzel işâretler görürse anlatacak, şer ve kötü işâretler görür ise, ibret alınır maslahatı söz konusu değil ise anlatması haramdır. Maslahat söz konusu ise, sadece uygun kişilere anlatabilir.
Ölü Guslünde Niyyet
Ölünün guslü farz olmasına rağmen, esah görüşe göre o gusle niyyet farz değil sünnettir. Abdest aldırılması ise sünnet olmasına rağmen, mu”temed görüşe göre bu abdeste niyyet getirmek Vacibtir.
Gusül niyeti:
“Bu ölü yerine gusle niyyet ettim”
Abdest niyeti:
“Bu ölü yerine abdest”e niyyet ettim”
Guslün şekli
Ölü guslünde yapılması vacib olan şey, tüm vücudunun yıkanmasıdır. Ancak beden üzerinde gözle görülebilecek ayni necaset varsa, gusülden önce bu necasetin giderilmesi şarttır.
Ayrıca kadının, def-i hâcet için oturduğunda ön avretinden açığa çıkan kısmının da yıkanması gerekir.
Ölüyü yıkarken, üzerinde ya uzun gömleğinin bulunması yada hafif bir örtüyle kapatılması sünnettir.
Guslün yapılacağı mekanın hali ve üstü kapalı bir mekan olması, ayrıca ölünün de yüksekçe bir zemin üzerine ve kıbleye doğru yerleştirilmiş olması, baş kısmının ise hafifçe yüksek tutulması ve yüzünün de örtülmesi sünnettir.
Bu arada; yıkayıcı kişi ile yardımcılarının, ihtiyaç olmadan bedene bakmaması ve çıplak elle dokunmaması da sünnettir.
Ölünün cesedinde kir varsa, hafif sıcak su ile, yoksa soğuk ve mümkünse hafif tuzlu su ile yıkanması sünnettir. Ölüyü zemzem suyu ile yıkamak mekruhtur.
Yıkayıcı; önce, ölünün -varsa- karnındaki ifrazâtın tahliyesi için, onu rıfk ile oturtacak, sırtını kendi sağ dizine dayayacak, sağ elini omuzlarına destek yapacak, baş parmağını ise onun boynunun arkasındaki çukura dayandıracak ve sonra da sol elini karnının üzerinden hafif bastırarak yukardan aşağıya doğru getirecektir.
Ancak bütün bunlar yapılırken ve guslün bitimine kadar, orada buhurdanlık içerisinde güzel kokulu tütsü yakılacak veya ortalığı güzel kokuya saracak başka güzel kokular kullanılacaktır.
Bu ilk temizlik yapılırken bol bol su kullanılacaktır.
Sonra ölü tekrar sırt üstü yatırılacak ve yıkayıcı, sol eline geçireceği bir bez yada eldivenle önce iki avretini yıkayacaktır.
Sonra başka bir bez yada eldivenle ve sol elinin işâret parmağı ile; üst ve alt dişlerini açmadan ağzının içini temizleyecek, ardından başka bir bez yada eldivenle ve sol elinin serçe parmağıyla, burnunun iç kısmını temizleyecektir.
Sonra yukarda anılan abdest niyyetini getirerek tüm sünnet ve farzlarıyla ve üçer kez tekrarla ona abdest aldıracaktır.
Sonra başını ve sakalını sabun vb. temizleyici ile yıkayacak ve saç sakalını tarayacaktır.
Sonra vücudunun ön cephesinden ve yukardan aşağıya doğru, önce sağ tarafını sonra da sol tarafını yıkayacaktır.
Sonra onu sol yanı üzerine çevirip vücudunun arka cephesinden ve yukardan aşağıya doğru; önce sağ tarafını sonra da sol tarafını yıkayacaktır.
Sabunla yapılan bu ilk yıkanış tamamlanınca da bol su ile köpükten eser bırakılmayacaktır.
Sonra üç kez daha sade su ile yıkanılacak, ancak son yıkanışın suyuna, varsa biraz kafur katılacaktır.
Tamamlanan bu gusülden sonra; abdest sonrası okunan duâ okunur, uzuvlar ve mafsallar egzersiz ile tekrar yumuşatılır ve ardından da bedeni iyice kurulanır.
Techiz Esnasında Ölüye Saygı Göstermek
Ölü yıkanırken, kefenlenirken, taşınırken ve defnedilirken yüksek sesle konuşmak mekruhtur. Bu esnada hep cenazenin yakınında hazır olmak ve Allahı zikretmek sünnettir.
Ölünün Saç Sakal ve Tırnaklarını Kesmek
İhramda bulunmayan bir ölünün saçını sakalını kıllarını ve tırnaklarını almak mekruhtur. İhramdakinin ise haramdır. Ancak bunu yapan kişiye fidye gerekmez.