İstinca, lügatte, pisliklerden temizlenmeyi istemek demektir. Dinî ıstılahta ise, büyük ve küçük hâcetini yaptıktan sonra, avret yerlerini temizlemek mânasına gelmektedir. Buna dilimizde, “tahâretlenmek” denilir. Bu temizlik, müekked sünnettir.
Diğer bir ifade ile, önden ve arkadan necaset çıkınca, bu yerleri temizlemeye istinca denir. İstinca, sünnet-i müekkededir.
İstincada vesvese
İstinca’da kişinin temizlendiğine dair zannının galib gelmesi yeterlidir. Vesvese yapmaya gerek yoktur. Zira vesvesenin her türlüsü şeytanın eseridir.
İstinca yaparken; arka mahrecin iyice temizlenmesi için, kişinin kendini hafif sıkıp ıkkınması gerekir.
İstincanın sadece taş, tuvalet kağıdı vb. şeyler ile yada sadece su ile yapılmak istenmesi durumunda, su ile yapılması daha efdaldir. Ancak hem taş, tuvalet kağıdı vb. şeylerin yanı sıra ayrıca su ile de yapılması sünnettir.
Aşağıdaki durumlarda sadece taş, tuvalet kağıdı vb. şeylerle istincâ yapmak yeterli değildir, ayrıca su kullanılması şarttır;
a) Necâsetin mahreç dışında kurumuş olması.
b) Necâsetin mahreç hududunu aşmış olması.
c) Necâsetin mahreç hududunu aşmış olmasa bile, vücûdun başka yerine bulaşmış olması.
d) Kadın idrarının vajina deliğine bulaşması.
e) Necâsete su yada başka şeyin değmiş olması.
Tüm bu durumlarda taş vb. katı maddeler ile istincâ yapmak yeterli değildir. Necâsetin giderilmesi için, ayrıca su kullanılması şarttır.
İstincâ; taş yada tuvalet kağıdı vb. şeylerle yapılırsa, en az üç defa tekrarlanması gerekir. Üç defa ile temizlik sağlanamaması halinde, bu işlevin temizlik sağlanıncaya kadar tekrarlanması gerekir. Her defasında da, eksiksiz silme gerçekleşinceye kadar kullanılan temizlik maddesinin, mahallin üzerinden kaldırılmaması gerekir. Aksi halde su kullanmak vâcib olur.
İstincanın sol el ile yapılması, arka mahreç temizliğinde önemli işlevin orta parmağa verilmesi ve önce ön avretin temizliğinin yapılması sünnettir.
Özür bulunmamasına rağmen; istincanın sağ el ile yapılması, bir görüşe göre mekrûh, ikinci görüşe göre ise haramdır.
Ayrıca; istincâ bittikten sonra ellerin yıkanması, bilâhare, elbiselere necaset sıçrayıp sıçramadığı hususunda vesvese duyulmaması için de, yıkanan ellerdeki ıslaklığın elbiselere doğru silkelenmesi sünnettir.