Asıl adı Aleksey Maksimoviç Peşkov olan yazar Maksim Gorki 28 Mart 1868 yılında Rusya’da, bugün kendi adını taşıyan Nijni Novgorod’da dünyaya geldi. Daha yedi yaşındayken babası ölen Maksim Gorki, büyükbabasının yanında büyüdü. Çocukluğu ve gençliği yoksulluğun getirdiği zorluklarla geçti. Sevgi gördüğü tek kimse anneannesiydi. Yalnızca birkaç ay okula gidebildi. Sekiz yaşından başlayarak geçimini sağlamak zorunda kaldı. Birçok işe girip çıktı. Bir gemide bulaşıkçılık, ayakkabı tamircisinde çıraklık ve boyacılık yaptı. İtilip kakılarak, boğaz tokluğuna çalıştığı bu işler sırasında emekleriyle geçimlerini sağlayan insanları yakından tanıdı. Küçük yaştan beri çektiği acılar yüzünden sonradan Rusça’da “acı” anlamına gelen Gorki adını aldı. Yaşam ona öyle dayanılmaz geliyordu ki, bir ara kendini öldürmeye bile kalktı.
Kendi kendini yetiştiren ve en büyük tutkusu okumak olan Maksim Gorki’nin ilk öyküsü Makar Çudra 1892 yılında bir Tiflis gazetesinde yayımlandı. Bir liman hırsızını konu alan Çelkaş (1895) ve bir fırındaki ağır çalışma koşullarını betimleyen Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız (1895) en başarılı sayılan ilk öyküleridir. Maksim Gorki bundan sonra 10 yıl gibi kısa bir sürede zamanın en büyük yazarlarının arasına girdi; üslubu son derece canlı, betimleme ve gözlem yeteneği olağanüstüydü, ama ona başarısını sağlayan sadece bunlar değildi. Maksim Gorki yapıtlarında ezilen, horlanan insanlara bir kurtuluş yolu olduğunu, durumlarının değişebileceğini gösteriyordu.
Rusya’da çarlık düzeninin değişmesinden yana olan Maksim Gorki’yi, bu yüzden polis sürekli izliyordu. 1905 yılında Rus devrimcilerinden Vladımir İlyiç Lenin’le tanıştı; devrimci çevrelerle ilişki kurdu, çeşitli dergilere yazılar yazdı. Aynı yıl tutuklanan Maksim Gorki, dünyanın önde gelen sanatçı ve devlet adamlarının yürüttükleri kampanya sonucu özgürlüğüne kavuştu. İlk romanları, Foma (1899) Ve Ana (1906) en önemli yapıtları arasındadır.
1906 ile 1913 yılları arasında İtalya’da, Capri Adası’nda geçen siyasal sürgün yıllarından sonra yeniden Rusya’ya dönen Maksim Gorki, ülkesinin I. Dünya Savaşı’na girmesine karşı çıktı. 1917 Ekim Devrimi’ni destekledi. 1917 ile 1921 yılları arasında nitelikli çevirilerle yabancı dillerde yazılmış yeni yapıtları Rusça’ya kazandırmak amacıyla bir kültür kurumu oluşturdu. 1921 yılından sonra yedi yıl İtalya’da yaşadı. Bu dönemde, zengin yaşam deneyimlerini içtenlikle anlattığı özyaşamöyküsünün son bölümünü yazdı. Çocukluğum (1913-1914), Ekmeğimi Kazanırken (1915-1916) ve Benim Üniversitelerim’de (1923) Maksim Gorki, yaşamına giren çeşitli insanları tüm canlılıklarıyla betimler, olanca acımasızlığına karşın, yaşamanın anlamını ve sevincini dile getirir.
1929 yılında yeniden SSCB’ye giden Maksim Gorki 1932’de Sovyet Yazarlar Birliği’nin kuruluşunda bulundu ve ilk başkanı seçildi. Maksim Gorki 300’ü roman ve öykü olmak üzere anı, oyun, edebiyat eleştirisi alanlarında 1.000’in üstünde yapıt verdi. Ayak Takımı Arasında (1902), Tolstoy’dan anılar (1919), devrim öncesi kapitalizmin yükselişini ve çöküşünü konu alan Artamonovlar (1925) en başarılı yapıtları arasındadır.
Sovyet Rus yazar, sosyalist gerçekçi yazımın öncüsü politik eylemci Maksim Gorki, 1934 yılının Aralık ayındaki Sergey Kirov suikastından sonra Moskova’daki evinde bir nevi hapis hayatı yaşadı. Son dönem yapıtlarının hemen hepsinde devrim öncesi dönemi ele almıştır. 37 yaşındaki oğlu Maksim Peşkov’un Mayıs 1934’teki ani ölümünü takiben Maksim Gorki de, 1936 yılında Haziran ayında öldü.
Maksim Gorki eserleri (bazıları)
Roman;
Foma (1899, 1983)
Ana (1906, 1979)
Halk Düşmanı (1907, Türkçeye “Yararsız Bir Adam” adıyla (1979)
Matvey Kojemyakin (1910, 1984)
Klim Samgin’in Hayatı (1936, 1975)
Artamonovlar (1977)
Küçük Burjuvalar (1901, 1967)
Arkadaş
Fırtınanın Habercisi
Çocukluğum
Üçler , (1900)
Soytarı
Ekmek İşçileri
İki Kafadar ve filer
Düşkünler
Ekmeğimi Kazanırken
Benim Üniversitelerim
İnsanlarımız
Danko’nun Yüreği
Muhbir
Öykü;
Yirmi Altı Erkek ve Bir Kız (1939)
İtalya Hikayeleri (1911, 1970)
Yol Arkadaşım
Bozkırda
Anı/otobiyografi;
Benim Üniversitelerim (1941, 1986)
Çocukluğum (1947, 1976)
Ekmeğimi Kazanırken (1949, 1986)
Tolstoy’dan Anılar (1919, 1967)
Güncemden Yapraklar (1924, 1984)
Lenin (1924-1936) “Türkçeye Gorki Lenin’i Anlatıyor” adıyla (1980)
Oyun;
Ayaktakımı Arasında (1941, 1967)
Sonuncular
Yazlıkçılar (Yaz Misafirleri)
Vassa Jeloznova
Güneşin Çocukları
Barbarlar
Küçük Burjuvalar
Yegor Buliçov ve Digerleri