Oktay Akbal; 10 Nisan 1923 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiş ünlü Türk gazeteci ve yazar’dır. Uzun süre Cumhuriyet gazetesinde Evet/Hayır adlı köşenin yazarlığını yapmış, Ebubekir Hazım Tepeyran’ın torunudur.
Oktay Akbal, İki Fransız kurumundaki ortaokul yıllarından sonra 1942 yılında Özel İstiklal Lisesi’ni bitirdi; İstanbul Üniversitesi Hukuk ve Edebiyat fakültelerindeki öğrenimini bitiremedi. Buna karşılık çocuk dergilerindeki ilk ürünleri yayımlanırken sekreterlik yaptığı Servetifünun (Uyanış) dergisindeki hava, kendisini ömür boyu bağlanacağı basın-yayın dünyasına bağladı (1943-1944). Kısa süren memurluk yaşamını ilk fırsatta bırakarak öykücü kalemini gazete yazısı da üreten bir verimliliğe kavuşturdu. Vatan gazetesindeki teknik işlerden sonra sanat yazıları, kitap tanıtmaları yayımladı (1951-1956), fıkra köşesinde süreklilikle yazdı (1956-1969), 1969’da geçtiği Cumhuriyet’teki fıkra yazarlığını günümüzde Milliyet gazetesinde sürdürmektedir. Öykü, kısa-küçük öykü; edebiyata başlarken yeğlediği, hiç vazgeçmediği, neredeyse boyutlarını gazete fıkrasıyla özdeşleştirerek iki ayrı sorumluluğunu bir birimde birleştirdiği ana türdür. Bu, onun hem kişisel yapısının çabuk duygulanıp işaretlerini hemen gösteren özelliğine, hem çalışma temposunun sıcak aceleciğine uyar; öyle ki geniş soluk ve emek, sürekli ve kesintisiz bir çalışma isteyen büyük türlere (roman, oyun) geçemeyeceğinin sanıldığı belki de vaktinden önce söylenmiştir. Duygusal dikkatiyle anlık gözlemleri çok insanca, karşısındaki insanın dramını kendi içine yansıtması sanatçıya yaraşır bir incelikte, kendi içini yoklayışı bir anılar zinciri biçiminde bilinç uyanıklığıyla gerçekleşen ölçüdedir; etkili anlatımı, dil dikkati, sorumlu yazarlığıyla kendi kendini eskitmeden yazarlığını sürdürüyor.
Oktay Akbal, gazetecilikle birlikte başladığı öykü yazarlığının ürünleri edebiyat dergilerinde yayınlandı. Daha çok öykücülüğüyle tanındı. Roman, deneme, söyleşi, anı kitapları, günceleri de vardır. Suçumuz İnsan Olmak ile Türk Dil Kurumu 1958 Roman Ödülü’nü, Berber Aynası ile 1959 Sait Faik Hikâye Armağanı’nı, bütün yapıtları ile 1999 yılı Orhan Kemal Roman Ödülü’nü kazandı.
Tarihimizin en önemli yazarı arasında yer alan Oktay Akbal, 28 Ağustos 2015 yılında Muğla’da vefat etti.
Oktay Akbal Eserleri
Anı:
– Anı Değil Yaşam
– Anılarda Görmek
– Cüce Çeşme Sokağı Nerde?
– Hiroşimalı Masahi Nii
– Kırmızı Tenteli Tramvay Babıali’de 50 Yıl
– Şair Dostlarım
– Şairlere Ölüm Yok
– Hiroşimalar Olmasın
Çocuk kitabı:
– Dondurmalı Sinema
– Yeşil Ev
Deneme:
– Bir de Simit Ağacı Olsaydı
– Dost Kitapları
– Geçmişin İçinden
– Kanatlı Sözler Uçar mı?
– Konumuz Edebiyat
– Odamda Bir Güvercin
– Önce Şiir Vardı
– Senin Adın Aşk
– Sözcüklerle Yolculuk
– Temmuz Serçesi
– Yaşam Bir Uzlaşmadır
– Yaşasın Edebiyat
– Yazar Bir Tanıktır
– Yeryüzü Korkusu
– Yüzyıldır Umutsuzluk
– Zaman Sensin
Roman:
– Akşam Kuşları: Bütün Öyküleri 2
– Atatürk Yaşadı mı?
– Aşksız İnsanlar
– Batık Bir Gemi
– Bayraklı Kapı: Bütün Öyküleri 1
– Berber Aynası
– Bizans Definesi
– Düş Ekmeği
– Ey Gece Kapını Üstüme Kapat
– Garipler Sokağı
– Güzel Düşlerin Sonu
– Hücrede Karmen
– İlkyaz Devrimi
– İnsan Bir Ormandır
– İstinye Suları
– Karşı Kıyılar
– Lunapark
– Ölümsüz Oyun
– Önce Ekmekler Bozuldu
– Suçumuz İnsan Olmak (Cumhuriyet Kitapları)
– Tarzan Öldü
– Yalnızlık Bana Yasak
– Yazmak Yaşamak (Cumhuriyet Kitapları)
Tarih:
– Atatürk Bir Gün Gelecek
– Atatürk Bir Gün Gelecek 4. baskı(2008) Cumhuriyet Kitapları
Köşe Yazıları:
– Yazmak Yaşamak
– Ölümsüz Oyun
– Atatürk Yaşadı mı?
– Zaman Sensin
Gezi:
– Hiroşima’lar Olmasın
İncelemeler:
– Çağdaş Dünya Edebiyatçıları Sözlüğü
Ödülleri
– 1950 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü, Garipler Sokağı
– 1958 Türk Dil Kurumu Roman Ödülü, Suçumuz İnsan Olmak
– 1959 Sait Faik Hikaye Armağanı, Berber Aynası
– 1993 Sedat Simavi Ödülü, Senin Adın Aşk
– 2000 Orhan Kemal Roman Armağanı
İlk romanında (Garipler Sokağı, 1950)
Çevresine dikkatli bir gözlemle bakan Akbal, bu türün sonraki eserlerinde kişisel yaşamının yoksunluk ve umutlarını dar boyutlu anlatılar biçiminde sunmaktan öte bir şey yapmadı: Suçumuz İnsan Olmak (1957), insan Bir Ormandır (1975), Düş Ekmeği (1983). Güncesinden seçmeleri, kitap tanıtma yazılarını, yakından tanıdığı sanatçılarla ilgili izlenimlerini de kitaplaştırdı: Suçumuz İnsan Olmak ile TDK Roman Ödülü’nü (1958), Berber Aynası ile de 1959 Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kazandı.
Suçumuz İnsan Olmak, yazarın ikinci romanı (1957)
Yüksek öğrenimini yarıda kesip evlenmiş, küçük memur, çocuk babası Nuri Kayalı’nın gündelik yaşam sıradanlıkları içinde görüp tanıdığı Nedret’e duyduğu aşk, buluşma-sevişme fırsatlarını arayışlar, Ankara-İstanbul ilişkileri içinde mutluluk kovalıyışları, Nedret’in gönül kırgınlığıyla Nuri’yi bırakıp caddeye karışması, küskün-kırgın-sonuçsuz bir aşkın, kısa ve küçük bir kaçamağın verimsiz düşleri… TDK Roman Armağanı’nı kazandı (1958).
EOktay Akbal debi Kişiliği
– Oktay Akbal, henüz ilkokul yıllarında edebiyatla ilgilenmeye başlamış, yazdığı öyküler çocuk dergilerinde yayımlanmıştır.
– Gazete ve fıkra yazarlığının dışında öykü, roman ve denemeleriyle tanınmıştır.
– Kendi izlenimlerinden ve yaşam deneyimlerinden yola çıkan sanatçı, küçük kent insanını konu alan, içe dönük hikâyeler yazmıştır.
– Sait Faik’in hikâye geleneğini devam ettirmiş, küçük insanın mutluluğunu ve güzel bir dünya özlemini konu edinmiştir.
– Oktay Akbal, Çocukluk ve gençlik yıllarını, serüvenlerini anı tadında romanlaştıran sanatçı, şimdiki zaman ile geçmiş zamanı iç içe vermiştir. Şiirsel bir üslupla yazdığı romanlarında biyografik özellikler ağır basmaktadır.
– Garipler Sokağı adlı romanında İstanbul/Fatih’in varoş kesimlerinde genç yaşlı insanların, küçük mutluluklarla avunan küçük memurların sıcak bir aile ortamı içinde sürdürdükleri yaşamından canlı sahneler sunmuştur.
– Garipler Sokağı’yla 1950 TDK Roman Ödülü’nü, Suçumuz İnsan Olmak’la 1958 TDK Roman Ödülü’nü, Berber Aynası’yla 1959 Sait Faik Hikâye Armağanı’nı, Senin Adın Aşk’la 1993 Sedat Simavi Ödülü’nü, 2000 yılında tüm romanları Orhan Kemal Roman Ödülü’nü, 2005’te Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nü almıştır.
– Garipler Sokağı ve Bizans Definesi adlı kitapları Rusçaya; Dondurmalı Sinema Sırpçaya çevrilmiştir. Suçumuz İnsan Olmak adlı kitabı Erdoğan Tokatlı tarafından 1986 yılında sinemaya uyarlanmıştır.