Ahmet Vefik Paşa, 3 Temmuz 1823 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiş Osmanlı devlet adamı, diplomatı, çevirmen ve oyun yazarıdır. İlk ilmî Türkçülerden biridir. Tanzimat döneminin devlet ve edebiyat adamlarındandır.
Ahmet Vefik Paşa; resmi yönetim görevlerinden uzak kaldığı aralıklarda bilim, dil, çeviri ve edebiyat çalışmalarına adandı; böylece iki yanlı önem ve değer kazandı. Küçük yaşta çevirmenlik göreviyle Paris’e giden dışişleri memuru babası Ruhiddin Efendi’nin yanında yer aldığı için ortaöğrenimini orada tamamladı ve Türkçülük bilincine Fransız tarihçilerinin eserlerinin etkisiyle orada kavuştu. Genç yaşta Tercüme Odası’nda görev aldı (1837), elçilik kâtipliğiyle Londra’ya gönderildi (1840), 1847’de başçevirmen oldu, devlet yıllığının yayımıyla görevlendirildi, ardından elçilik ve bakanlık makamlarına yükseldi. Tahran (1851) ve Paris (1860) elçiliklerinden sonra iki kez maarif nazırlığı (1872, 1878), Meclis Reisliği (1878), Bursa valiliği (1879-1881) yaptı, kısa sürelerle iki kez de sadrazamlığa yükseldi (1878, 1882). Son yılları Rumelihisardaki köşkünde dil, edebiyat, çeviri ve tarih çalışmalarıyla geçti. 2 Nisan 1891 yılında İstanbul’da vefat etti. Rumelihisarındaki Kayalar Mezarlığı’nda gömüldü.
Hükümet görevleri ve devlet sorumluluğu dışındaki bütün zamanlarını dil, edebiyat, tarih çalışmalarına ayıran Ahmet Vefik Paşa, Tanzimat tiyatrosunu besleyen çeviri ve uyarlama çalışmalarına emek vermiş, Molière külliyatından 16’sını nazımla, nesirle dilimize kazandırmıştır (1869-1872). Bu arada Bursa Valiliği’nde İstanbul dışındaki ilk sürekli tiyatroyu kurduğu için Devlet Tiyatrosu’nun Bursa’daki şubesi bugün onun adını taşımaktadır. Ziya Gökalp’in milliyetçiliğin ilk öncüsü saydığı Vefik Paşa Özbek Hükümdarı Ebülgazi Bahadır Han’dan yaptığı çeviriyle (Secere-i Türk, 1863) ulusal kaynakların Anadolu dışında başlayan uzak geçmişine aydınlık getirdi, dilimizin de Orta Asya kaynaklı olduğunu gösteren sözlüğünü hazırladı; Lehçe-i Osmani (1877-1888). Bildiği Fransızcadan yararlanarak Hugo’dan, Voltaire’den, Feneloun’dan, Lesage’dan çeşitli çeviriler yaparken folklor araştırmalarına girişerek seçme atasözlerini derledi. Müntehabat-ı Durûb-ı Emsal (1846). Çeviri ve uyarlama yoluyla dilimize kazandırdığı Moliere komedileri topluca basıldı: Moliere den Ahmet Vefik Paşa Külliyatı (hazırlayan Mustafa Nihat Özön, 4 cilt, 1933).
AHMET VEFİK PAŞA ESERLERİ
Lehçe-i Osmani, Ahmet Vefik Paşa’nın dil alanında değer taşıyan sözlüğü (1877). İlk bölümde kökeni Türkçe olan sözcüklerle Arapça ve Farsçadan girmiş oldukları aide yazım (imlâ), söyleyiş (telâffuz), türeme (iştikak) bakımından dilimizin kurallarına uymuş, Türkçeleşmiş sözcükler yer alır; ikinci bölümde, Osmanlıca adı verilen yazılı kültür dilinin kullanmış olduğu hemen bütün Arapça-Farsça sözcükler dizilir. Kaynak zenginliği bakımından bu açıdan Şemsettin Sami ile (Kaamus-i Tür kî, 1900), Muallim Naci’nin eserlerine (Lugat-ı Naci, 1890) üstün sayılır.
Şecere-i Türk Çevirisi: Çağatay Türkçesi ile Ebu’L Gazi Bahadır Han tarafından kaleme alınmış olan Şecere-i Türk adlı eseri Çağatay Türkçesinden Osmanlı Türkçesine aktarmıştır.
Müntehabat-ı Durûb-ı Emsâl: Şinasi’nin başlattığı atasözleri derleme çalışmasının daha sistematik ve hacimli halidir.
Fezleke-i Tarih-i Osmanî: Bu eser, kültür ve eğitim tarihimiz açısından oldukça önemlidir. Rüştiyelerde Osmanlı tarihi derslerinde okutulmak üzere hazırlanmış ilk ders kitabıdır.
* Lehçe-i Osmani (Türkçe Sözlük)
* Fezleke-i Tarih-i Osmani (Kısa Osmanlı Tarihi)
* Hikmet-i Tarih (Tarih Felsefesi)
* Şecere-i Türki (Tercüme)
* Moliere’in 16 eserini tercüme etmiştir.
Mensur Uyarlamalar
* Tabib-i Aşk
* Zoraki Tabip
* Azarya
* Zor Nikah
* Merakî (Hastalık Hastası)
* Dekbazlık
* Kibarlık Budalası
Manzum Uyarlamalar
* Savruk
* Kocalar Mektebi
* Kadınlar Mektebi
* Tartüffe
* Adamcıl
* Don Juan
* İnfihal-i Aşk
Ahmet Vefik Paşa kimdir maddeler halinde
– Türk tiyatrosunun önemli isimlerinden biri olan Ahmet Vefik Paşa aynı zamanda bir devlet adamıdır.
– Fransa’daki öğrenim yıllarında Batı kültürünü çok yönlü bir bakış açısıyla algılamıştır.
– Fransa yıllarında tiyatroya büyük bir ilgi duymuş Batı tiyatrosunu yakından takip etmiştir.
– Bursa valisiyken bir tiyatro binası yaptırmış, Türk halkında tiyatro algısının gelişmesi adına birtakım girişimlerde bulunmuş, tiyatroda dekor, sahne, oyuncu gibi ana unsurlara eğilerek Türk tiyatrosunun bu ana unsurlar açısından eksiklerini gidermeye çalışmıştır.
– 2 yıl gibi kısa bir süre içerisinde Ahmet Vefik Paşa, Moliere’den beş tiyatro uyarlamıştır. Moliere’i Türk edebiyatına kazandıran isim olarak edebiyat tarihimize geçmiştir.
– Türkçü bir anlayışa sahiptir. Türkçülük konusunda aydınlara rol model olmuştur.
– Dil ve tarih alanlarına ilişkin eserler de kaleme almıştır.
– Tanzimat birinci kuşakta klasisizm etkisindeki iki sanatçıdan biridir.
– İlk adapte çalışması Zor Nikah adlı eserdir. Zor Nikah, edebiyatımızdaki ilk tiyatro çevirisidir.
– İlk çevirisi Yusuf Kamil Paşa tarafından yapılan Telemak adlı eseri daha sade ve edebi bir dille Türkçeye yeniden kazandırmıştır.