Mehmet Cavid Bey kimdir? İşte Atatürk’e yapılan suikaste adı karıştığı için idam edilerek ölen ünlü maliyeci Mehmet Cavid Bey hayatı hakkında bilgi.
İttihat ve Terakki liderlerinden, II. Meşrutiyet döneminde Maliye Nazırlığı yapmış Osmanlı siyasetçi Mehmed Cavid Bey 1875 yılında Yunanistan’ın Selanik kenti’nde dünyaya geldi. Babası Selanik’li bir tüccar olan Naim Bey, annesi Pakize Hanım’dır. Mustafa şefkati ve İsmail Kazım kardeşlerin en büyüğüdür. Ünlü Türk yazar, çevirmen, hukukçu, İngilizce, Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Almanca, Latince ve Farsça bilen Osman Şiar Yalçın’ın babasıdır.
Osmanlı İmparatorluğu”nda liberalizm düşüncesinde öne çıkan ilk isimlerden Mehmed Cavid Bey, İstanbul’da Mülkiye Mektebi (Siyasal Bilgiler Fakültesi)’ni bitirdikten sonra memur ve öğretmen olarak çalıştı, Bu arada, daha sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti adını alan Osmanlı Hürriyet Cemiyeti’ne Mehmet Cavit girerek Meşrutiyet idaresinin 1908’de yeniden kurulmasını sağlayanlar arasında yer aldı.
Meclîs-i Mebusan’ın ilk devresinde Selanik mebusu seçildi, önemli bir Parlamento hatibi olarak tanınan Cavid Bey, 31 mart olayından sonra Tevfik Paşa kabinesine maliye nazırı olarak girdi. Mondros Mütarekesinin ilk günlerine kadar bu devrin siyasi hayatında ve Osmanlı Devleti’nin maliye işlerinde birinci planda yer aldı, maliye nazırı, nafia nazırı oldu. Ayrıca Düyun-ı Umumiye İdare Meclisinde Osmanlı dâinler vekili sıfatı ile bulundu. Mali ve siyasi bir uzman sıfatı ile Osmanlı Devleti’nin bu devirde aktettiği istikrazlarla ilgili olarak Paris’te, Londra’da ve Berlin’de yapılan bütün mali müzakereleri idare etti, Mütareke devrinde işgal kuvvetlerinin eline geçmeden İstanbul’da yaşadı.
Lozan Konferansı sıralarında borçlar konusundaki tutumu milli menfaatlere uygun görülmedi. Cumhuriyetin ilk günlerinde iktidara muhalif görülen Cavit Bey, 1926 yılında Atatürk’e karşı İzmir’de tertip edilen suikast hakkında bilgi sahibi olmak ve buna yardım etmek suçundan İstiklal Mahkemesi kararı ile 26 Ağustos 1926 yılında idam edildi. Cenazesi Ankara, Cebeci Asri Mezarlığı’na defnedildi.
Başlıca Eserleri
– İlm-i İktisad (4 kitap, 1899-2001, 1905-12),
– İhsâiyât (İstatistik, 1909),
– Birinci Nutuk (1911),
– Malûmât-ı İktisadiye (1913),
– Nutuk (1917),
– Felaket Günleri – Mütareke Devrinin Feci Tarihi 1 – II (2004).