Görünen köy kılavuz istemez
Tüm ayrıntılarıyla ortaya çıkan belli gerçekler karşısında duraksamak, ayrıca bir açıklama yapmaya çalışmak anlamsızdır.
İstediğini söyleyen, istemediğini işitir
Bir insana karşı ölçüsüz, kırıcı sözler söylemek, hakaret etmek doğru değildir. O da bu sözlere karşılık ağır sözlerle karşılık verir. Bir kimseye onur kırıcı sözler söylemek yanlıştır.
İstemek bir ayıp, vermemek iki ayıp
Kişi ihtiyaçlarını karşılamak için çalışıp çabalamalıdır ancak her şeye rağmen hayatta eksiklikler bitmez, sıkıntıya giren biri bir başkasından utana sıkıla bir istekte bulunur. Durumu müsait olduğu halde vermeyip karşısındakini üzen daha çok utanmalıdır.
Allah fukarayı sevindirmek isterse önce eşeğini yitirtir, sonra buldurur
Maddi sıkıntı ve zorluklar içinde olan kişi, sevincin ne olduğunu pek bilmez. Ama bazen daha sıkıntılı hallere düşüp sonra yeniden eski durumuna kavuşsa o zaman sevincin nasıl şey olduğunu anlar.
Benim sakalım tutuştu, sen cigara yakmak istersin
Her insan kendi derdine çözüm bulmaya çalışır. Sizin sıkıntınızı başkaları anlayamaz.
Zemheride yoğurt isteyen, cebinde bir inek taşır
Gerçekleşmesi zor bir şey isteyen kişi, isteğini gerçekleştirecek çareyi bulmak zorundadır.
Abdal abdalın ne umduğunu, ne bulduğunu ister
Abdal demek, gezgin ve dilenci kişi demektir. Abdalların hayat şartları zordur, bir ömür oradan oraya geçimlerini sağlamak için gezinirler, diğer abdalların da kendilerinden önce gelip bir şeyler elde etmesini, edinmesini istemezler. Çünkü ona sunulan şeylerin kendisine verilebileceğini düşünür. Benzer biçimde hayatta olgunluğa erişmiş kişiler kendi rızkına razı olurken, sosyal seviyesi eşit birçok insan birbirlerini çekemezler.
Bozacıdan kefil istemişler, şıracıyı göstermiş
Toplumda uygunsuz işleri yapanlar kendi haklılıklarını, benzer kişileri göstererek savunmaya çalışırlar.
Sağ baş, yastık istemez
Sağlığı yerinde olan bir insanın durup dururken yattığı pek görülmez. Eğer yatmak istiyorsa, bilin ki o hastadır.
Her zaman gemicinin istediği rüzgâr esmez
Gerçekleştirmek istediğiniz bir iş için uygun şartları dilediğiniz anda bulmanız mümkün değildir. Çünkü olaylar dileğimize göre oluşmaz. Bu bakımdan fırsat elimize geçtiğinde ondan hemen yararlanma yoluna gitmeliyiz.
At beslenirken, kız istenirken
At, besili, bakımlı olduğu zaman hem gösterişli, hem de en çok işe yarayacak durumdadır. Satılacaksa o zaman satılmalıdır ki kolayca alıcı bulur. Kız da körpeliği, gençliği ve güzelliği geçmeden, isteyenleri varken evlendirilmeli, yani her iş uygun zamanda yapılmalıdır.
Sağlam baş, yastık istemez
Sağlığı iyi olan kimse durduk yerde yatmak istemez. Eğer yatıyorsa büyük bir olasılıkla hasta olmuştur.
Allah çam isteyene çam, mum isteyene mum verir
Allah, insanları ayırt etmez. O, çok harcayana çok, az harcayana az verir. Bu, şu anlama gelir: Çok harcayan kişi, çok çalışıp çok kazanır. Az harcayan kişi, az çalışıp az kazanır. Azla yetinmeyen kişi ise, çok çalışıp çok kazanabilir.
İsteyenin bir yüzü kara, vermeyenin iki yüzü kara
Darda kalanın, ihtiyacı olanın, bir şeyi başkasından istemesinde utanılacak bir yan yoktur. Birinden bir şey istemek zorunda kalmak elbette hoş değildir, kişi isteğini utanıp sıkılarak söyler. İmkânı olduğu halde isteği yerine getirmeyen kişinin daha çok utanması gerekir. Kişi bencillik yapmış, yardımlaşmamış, ayıp etmiş olur. Ancak yardım yapacak kişi de isteyenin gerçekten ihtiyacı olup olmadığını öğrenmeli, duygu sömürüsü yaparak dilenenlere karşı dikkatli olmalıdır.
Keçinin canı sopa isteyince, çobanın değneğine sürtünür
Toplum içinde davranışlarımızda dikkatli ve ölçülü olmalıyız. Bazı problemli kişiler olur olmaz yerde haddi aşan, insanları öfkelendiren davranışlarda bulunurlar.
Bağ dua değil, çapa ister
Bağ, bahçe, tarla vb. den bol verim almak için, bir çalışma ve bakım yapmadan oturup dua etmek yanlış bir davranıştır. Gerekli çaba sarf edilmeli; otlar temizlenmeli, gübreleme ve çapa yapılmalı ki verim elde edilsin. Emek harcamadan boş oturup dua etmekle bir şey elde edilmez.
Canı kaymak isteyen, mandayı yanında taşır
Güzel ve varlıklı bir yaşam sürmek isteyen kişi kendisine bu yaşamı sağlayacak olan varlıkları çok yakınında bulundurmalıdır.
Misafir misafiri istemez, ev sahibi ikisini de
Misafir, gittiği yere başka bir misafirin gelmesini istemez. Gönlü ister ki bütün ağırlamalar, ikramlar kendisine yapılsın. Ev sahibi ise her misafire ayrı ayrı hizmet etmek zorunda kalır. Bazen hiç misafir gelmese de rahatım bozulmasa diye düşünür.
Göz görür, gönül ister
İnsan hiç görmediği şeyi değil, gördüğü, beğendiği ve ilgi duyduğu şeyleri ister.
Püf demeye dudak ister
Bir şeyi yapmak için kuşkusuz bilgi, beceri ve araç oldukça önemlidir. Ancak bunlardan da önemlisi o işi yapma isteği, gücü ve cesaretidir. Bunlar olmadan işin başarıya ulaşması zorlaşır.
Aç karın katık istemez, uyku yastık istemez
Büyük sıkıntılar ve zorluklar içinde bulunan kişi, lüks ve gösteriş peşinde koşmaz. Eline geçen basit ve küçük şeyleri bile beğeni ile karşılar, mutlu olur. İnsanlar, sıkıntılı duruma düştüklerinde, onları zor durumdan kurtarabilecek en kötü şartlara bile razı olurlar.
Ahali isterse, padişahı tahttan indirir
Bir toplumda halkın gücü, bütün güçlerin üstünde yer alır.
Ağrımayan baş, yastık istemez
Sağlığı iyi olan kimse durduk yerde yatmak istemez. Eğer yatıyorsa büyük bir olasılıkla hasta olmuştur.
Bir kızı bin kişi ister de bir kişi alır
Güzel bir şeyi herkes ister. Ama o, bir kişiye nasip olur. Ona bir kişi sahip olur.