Altın yere düşmeyle değer kaybetmez
Yetenekli, dürüst ve değerli bir kişi bulunduğu yüksek yeri (makam-mevki) yitirip önemsiz bir yerde bulunmak zorunda kalsa bile değerinden bir şey kaybetmez.
Gezen ayağa taş değer
* Gereksiz davranışlarda bulunan kişiler, kendilerine zararlı durumların ortaya çıkmasına sebep olabilirler.
* Gereksiz işlerle uğraşmak başına büyük sıkıntılar açabilir anlamındaki söz.
Açık kaba it değer
Herkesçe bilinmemesi gereken, gizli kalması gereken şeyler herkesin kulağına giderse bundan büyük zararlar doğar.
Adam adam denmekle adam olmaz
Değerleri olmadığı hâlde değer verip saygı duyarak, bazı unvanlar vererek, överek, pohpohlayarak bir kimseyi iyi yetişmiş, değerli bir kimse yapamayız. Gerçek şahsiyet, olgunluk, insana yakışacak durum, tutum ve davranış insanın kendinde bulunmalıdır.
Garibe bir selam bin altın değer
Yerinden yurdundan ayrı, yalnız başına kalmış kişi kendini kötü hisseder. Ona küçük bir ilgi göstermek, hâlini hatırını sormak, çok büyük bir iyilik sayılır. Bu davranışlar onu mutlu eder.
Aş taşarsa çömçenin değeri kalmaz
Bir durumu düzeltecek araç ya da önlem, bu görevi yapmaya vakit kalmadan durum bozulmuşsa, artık yararlı olmaktan çıkar, faydasızmış gibi algılanır.
Adam adamdır, olmasa da pulu; eşek eşektir, olmasa da çulu (atlastan olsa çulu)
Bir kimsenin toplumdaki seçkin yeri ve önemi zengin ya da yoksul hâliyle ölçülemez. Kimi insanlar son derece yoksuldurlar ama kendilerinde bir adamlık vardır. Kimileri de zengindir ama insanlıktan nasiplerini almamışlardır. Dolayısıyla yoksul olmak insanın değerini düşürmez, zengin olmak da değerini artırmaz.
Ağaç ucuna yel değer, güzel kişiye söz değer
Rüzgar, ağaç dallarının uç kısımlarına daha çok etki eder, zarar verir, çünkü bu dallar hassas ve dayanıksızdır. Bunun gibi dürüst, anlayışlı, iyi insanlar da çevrelerine karşı daha hassas ve duyarlı olurlar. Böyle kişilere gereksiz veya haksız yere söylenen en ufak söz, kırıcı ve üzücü olabilir.
Öğüt, bir hazine kadar değerli olduğu halde bedava verilir
İnsan yaşadıkça türlü konularda tecrübeler edinir. Bu tecrübeler, kişiyi karşılaşacağı durumlara karşı daha temkinli ve dikkatli olmayı sağlar. Edinilen tecrübe hangi konuda ise kişi o konuda çevresindekilere faydalı olması için, öğüt ve nasihatler verir. Bu nasihatler akıl ve mantık çerçevesinde ise çok değerlidir, bu nasihatlere değer verip, kulak ardı etmemek gerekir.
Adamın iyisi iş başında belli olur
İnsanı gösteren sözü değil, işidir. Bir insanın gerçek değeri; becerikli mi beceriksiz mi, çalışkan mı tembel mi, başarılı mı başarısız mı, iyi mi kötü mü olduğu yaptığı işlerle, çevresindekilere karşı takındığı tutumla ölçülür.
Ele attığın taş, kendi başına değer
Kişi hayatında bilerek ve isteyerek kimseye kötülük yapmamalıdır. Böyle bir durumun gerçekleşmesi halinde, günün birinde benzer olumsuzlukları yaşaması muhtemeldir. Kötülük yapanlara iyilikle karşılık verildiği sık rastlanan bir durum değildir. Başkalarına kötülük edenler, bu davranışı yaparken birilerinin de kendilerine aynı şeyi yapabileceğini düşünerek yaptıklarından vazgeçmeleri gerekir.
Dünyadaki en değerli hazine sağlıktır
Bir insan için en büyük zenginlik sağlıktır. Vücudun sağlığı, vücut esenliği her şeyden önemlidir. Çünkü bir şeyin tadını alabilmek, bir şeyden gerektiği gibi yararlanabilmek için sağlıklı olmak şarttır. Ayrıca, insan sağlıklı oldukça varlık elde edebilir ya da varlığını artırabilir. Bu bakımdan insan, sağlığına dikkat etmelidir.
Hasta olmayan, sağlığının değerini bilmez
Sağlık çok değerlidir ve en kıymetli nimettir. İnsan ancak hasta olup ağrılar, acılar, sızılar içinde kalınca sağlıklı olmanın değerini anlayabilir. Sağlığına kavuştuğunda da çektiği sıkıntıları düşünüp yeniden hasta olmamaya çalışır, sağlığına özen gösterir.
Ahlatın (armudun) iyisini ayılar yer
Değerli, güzel ve iyi şeyler çoklukla onlara lâyık olmayan kimselerin eline geçer ve onlarca kullanılırlar. Bu da gösteriyor ki, insanlar gelişen olaylara çok kez engel olamazlar.
Zamanın değerini, yapacak işi olan daha iyi bilir
Zaman bir an bile durmadan akıp gitmektedir. Çalışıp üreten, emek harcayan, yapılacak işleri olan insanlar, zamanın kıymetini daha iyi bilirler. Çünkü bir işin yapılması belirli bir zaman diliminde gerçekleşmektedir.
Kazan taşarsa kepçenin değeri olmaz
Tehlike oluştuktan sonra alınacak önlemin hiçbir anlamı yoktur. Bu, bir işe yaramaz. Bir önlem alınacaksa, tehlike ortaya çıkmadan önce alınması gerekir.
Bin kişi değmez bir kişi, bir kişi değer bin kişi
Bir toplumda öyle yetenekli ve becerikli kişiler vardır ki bin kişinin yapamayacağı işi yaparlar, aynı şekilde o kadar beceriksiz ve yeteneksiz kişiler vardır ki bir kişinin yaptığı bir işi bile başarmaktan acizdirler.
Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer
İnsanın geçmişte yaşadığı öyle güzel günleri vardır ki, bunları hatırlayıp düşündüğünde o anları tekrar yaşamak istermişçesine iç geçirir, o günlerin dünya değerinde yaşanmış günler olduğunu düşünür.
Zaman para kadar değerlidir
Dünyada en değerli şeylerden biri zamandır, çünkü geçen zaman hiçbir şekilde geri getirilemez. Zaman, çalışarak değerlendirilirse para kazanılır. Bir işin yapılmasında para ve emek ne kadar değerliyse, zaman da o kadar değerlidir. Çünkü her iş, bir zaman diliminde gerçekleşir. Çalışmadan geçirilen zaman bir kayıptır ve bu zamanı bir daha elde etmek mümkün değildir. Dolayısıyla zamanın kaybı iş kaybına, iş kaybı da para kaybına yol açar. Bu bakımdan yaşadığımız her anı en iyi şekilde değerlendirmeliyiz.
Altının değerini sarraf bilir
Bir kimsenin veya bir şeyin gerçek değerini, ancak bu konulardan anlayan, uzmanlığı bulunanlar bilir.
Hasta olmayan, sağlığın değerini bilmez
Sağlık çok değerlidir ve en kıymetli nimettir. İnsan ancak hasta olup ağrılar, acılar, sızılar içinde kalınca sağlıklı olmanın değerini anlayabilir. Sağlığına kavuştuğunda da çektiği sıkıntıları düşünüp yeniden hasta olmamaya çalışır, sağlığına özen gösterir.
Siyah inekten beyaz süt sağılır
İnsanları görünüşe göre değerlendirmek doğru değildir. Görünüşte işe yaramaz, beğenilmez gibi görünen öyle değerli kişiler vardır ki özlerindeki güzelliğe değer biçilemez. İnsanların değeri bilgi, beceri, huy, ahlak, saygı, sevgi, davranış vb. özelliklerine bakılarak anlaşılır.
Abanın kadri, yağmurda bilinir
* Daha önce kıymetsiz gibi görünen bir çok şeyin, kullanım zamanı geldiğinde değeri artar.
* Her şeyin bir değeri vardır. Bir şeyin gerçek değeri (kadri) ise, ona gerçekten ihtiyaç duyulduğunda ortaya çıkar.