İyilik et denize at balık bilmezse Halik bilir
* Yaptığın iyiliklerden karşılık bekleme; yaptığın iyilik boşa çıksa da kıymeti bilinmese de sen iyilik yapmaya devam et. Bunu Yüce Allah görür. Bu davranışından ötürü seni bu dünyada olmasa bile öbür dünyada mutlaka ödüllendirir. Hem de kat kat fazlasıyla.
* Karşılık beklemeden iyilik yap. İlgili, senden iyilik gördüğünü bilmese de Tanrı iyilik yaptığını bilir ve sen bu davranışından dolayı bir iç rahatlığı duyarsın.
* İyilik, karşılık beklemeden yapılmalıdır. İyilik ettiğin kimse senden iyilik gördüğünü bilmese de Allah iyilik yaptığını bilir ve seni ya bu dünyada yada öteki dünyada mutlaka ödüllendirir. Halis niyetle yapılan hiçbir iş karşılıksız kalmaz.
* Yapılacak iyilik karşılık beklemeden yapılmalıdır. İyilikseverlik büyük bir meziyettir. İyiliksever insanlar, çevrelerinde saygı ile anılırlar. Çünkü yaptıkları bir iyilikle başkalarının mutluluğunu sağlarlar. Gerçek iyilikseverler, yaptıkları iyiliği hiçbir karşılık beklemeden yaparlar. Karşılık beklenerek yapılan iyiliğin bir değeri olmaz. Böyle bir iyilik, iyilik sayılmaz, borç sayılır. Ancak iyiliği yapan karşılık beklemeden iyilik yaparsa, onun karşılığını hiç ummadığı bir anda fazlasıyla görür. İnsanlar yapılan iyiliğin farkında olmasa da onları yaratan, mutlaka bilecek ve iyilik yapanı ödiillendirecektir.
Göğe direk denize kapak olmaz
* Öyle işler vardır ki, insanın gücünü ve imkânlarını aşar; gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla bu tür işlerle uğraşmak, bu yolda hayallere kapılmak boşunadır.
* Hem gereksiz, hem de gerçekleştirilmesi hayale bile sığmayan şeylerle uğraşılmamalıdır.
* Bu dünya düzeninde iyilerde vardır, kötülerde. Zararlı nesnelerde vardır, zararsızlarıda. Fakat ilginçtir, Allah abes (boş, gereksiz) birşey yaratmamıştır. İnsan bundan ibret almalı, hem gereksiz, hemde gerçekleştirilmesi hayale bile sığmayan şeylerle uğraşmamalıdır.
Devletin malı deniz yemeyen domuz
* Kimi vatan haini, rüşvetçi, menfaatçi kimseler soygunculuğu kural edinmişlerdir. Bunlara göre devletin malı çalıp çırpmakla, yemekle tükenmez; bir yolunu bulup da bu maldan aşırıp yararlanmayandan daha budala kim olabilir.
* Devletine hıyanet etmeyi alışkanlık haline getiren ve koskoca bir milletin malını dört elle tıkıştırmayı uyanıklık sayan soysuzlara göre, devletin bitmez tükenmez malı vardır. Asıl domuz bunlar olduğu halde, bu aşağılık kimselere göre bir yolunu bulup devleti dolandırmamak budalalıktır.
Denize düşen yılana sarılır
* Son derece tehlikeli bir durumla karşı karşıya gelen, çaresiz kalan, kurtuluş için bir çıkar yol bulamayan kişi, bu kötü durumdan kurtulmak için her türlü yola başvurur. Öyle ki, en tehlikeli şeylere bile sarılmaya çalışır, onlardan yardım bekler. Çünkü hiçbir tutar seçeneği kalmamıştır.
* Güç durum düşenlerin bundan kurtulmak için her türlü çareye başvurmaları olağandır.
* İnsanın güç duruma düşmesi istenmeyen bir sonuçtur. Ancak bazen öyle durumlar olur ki olaylar kişinin isteği dışında gelişir, insanı güç durumlarda bırakır. Kişi hazırlıksız olduğu için de ne yapacağını bilemez. Tek düşüncesi bu karşılaştığı zor durumdan kurtulmak olur. Böyle anlarda gerçek çözüm yollarıyla birlikte gerçek olmayan yolları da düşünür. Gerçek çözüm yollarından gitmesi için karşısında engeller görünce, ister istemez, zamanında uygun görmediği, belki de tehlikeli gördüğü yollara bile başvurmaktan kaçınmaz.
* İnsan çaresizlik denizine düşmeye görsün: Böyle bir durumda varlığı beş para etmez kimselerden bile medet umar. Çok büyük bir tehlike içinde bulunan kimse, kendisine yardım etme imkanı bulunmayan, dahası tehlikeli olan şeylerden bile yardım umar.
Deniz sevilirde densiz sevilmez
Deniz maviliğiyle, uçsuz bucaksız görüntüsüyle insana huzur ve mutluluk verir, sevilen bir yerdir, ancak densiz yani bulunduğu ortamlarda yakışıksız ve saygısızca davranan kişiler toplum tarafından pek sevilmezler.
Boğulursan büyük denizde boğul
* İnsan, küçük işler yapmaya kalkıştığında başarısız olursa komik duruma düşer ayıplanır. Hayatta büyük başarılar elde etmek için risk almak gerekir. Büyük risk alıp büyük işlere girişirsen başarısız da olsan, başarısızlığın normal karşılanır.
* Küçük işlerle uğraşmayın,bu sizi küçültür.her zaman en mükemmeli isteyin,büyük işlerle uğraşın,bu da sizi büyükleştirir.
Deniz dalgasız olmaz, kapı halkasız
Her nesnenin kendine özgü nitelikleri vardır.
Deniz kenarında dalga eksik olmaz
Çeşitli olayların geçmesi doğal olan bir ortamda, zaman zaman sert tartışmalar da olacaktır. Bu, çok doğal bir durumdur.
Lafla pilav pişerse, deniz kadar yağı benden
Bir işi gerçekleştirmek için çabalamak, uğraşmak gerekir. Söz söyleyerek işler yürüseydi, iri sözler söylenerek en büyük işler başarıyla yapılırdı.
Karpuz kabuğu suya düşmeden denize girilmez
Her şeyin uygun bir zamanı vardır. Denize girmek için havanın ısınmasını beklemek gerekir, yoksa insan hasta olur. Bunun gibi, bir işi yapmak için en uygun zaman beklenmelidir. Ayrıca hiçbir medeni insan karpuz, kavun, çöp vb. şeyleri çevreye atmamalıdır.
Karadeniz’de gemilerin mi battı
Çok düşünceli ve durgun görünen kimseler için kullanılan bir söz.
Taş atmakla deniz bulanmaz
Büyük kişilere veya büyük işlere yersiz eleştirmek, saldırıda bulunmak o şeyin büyüklüğünü zedelemez.
Tamahkârdan bir şey dileyen, denize çukur açar
Cimri ve açgözlü birinden yardım dileyen kişi, denizin dibinde kuyu açmak gibi olmayacak bir işe girişmiş ve boşa beklentiye girmiş olur.
Denize düşen, yosuna sarılır
Son derece tehlikeli bir durumla karşı karşıya gelen, çaresiz kalan, kurtuluş için bir çıkar yol bulamayan kişi, bu kötü durumdan kurtulmak için her türlü yola başvurur. Öyle ki, en tehlikeli şeylere bile sarılmaya çalışır, onlardan yardım bekler. Çünkü hiçbir tutar seçeneği kalmamıştır.
Devletin malı deniz, yemeyen keriz
Kimi vatan haini, rüşvetçi, menfaatçi kimseler soygunculuğu kural edinmişlerdir. Bunlara göre devletin malı çalıp çırpmakla, yemekle tükenmez. Yine bu kimselere göre, ancak budalalar devletin malını çalmaz. Üzerinde tüm vatandaşların hakkı olan şeyi gasp etmek tüm insanların hakkını ihlal etmektir, bunun hesabını vermek de çok zor olsa gerek.
Deniz dalgasız olmaz, gönül sevdasız olmaz
Her denizde az çok dalga olur. Bunun gibi, her gönülde de bir sevda vardır. (İnsan gönlü de, deniz gibi bazen dalgalanıp sevdaya kapılır.)
Denizdeki balığın pazarı olmaz
Birçok güçlüğün üstesinden geldikten sonra ele geçirileceği umulan yani elde olmayan bir şeyin alımı satımı üzerinde konuşulmaz.
Karpuz kabuğunu görmeden denize girme
Denize girmek için havaların ısınmasını beklemek gerekir, yoksa insan hasta olur. Bunun gibi, bir işi yapmak için en uygun zaman beklenmelidir.
İt değmekle deniz pis olmaz
Herkes tarafından sevilen ve sayılan, doğruluğunda ve dürüstlüğünde şüphe olmayan kişiye atılan iftiralar o kişiyi küçük düşürmez. Aynı şekilde kaliteli bir ürün ne kadar kötülense de o ürün kalitesinden bir şey kaybetmez.
Denizdeki balığın bini bir paraya
Henüz elde olmayan bir nesnenin alımı, satımı üzerinde konuşulmaz. Bu nedenle, böyle şeyler bir değer taşımaz.
İşemekle deniz pis olmaz
Herkes tarafından sevilen ve sayılan, doğruluğunda ve dürüstlüğünde şüphe olmayan kişiye atılan iftiralar o kişiyi küçük düşürmez. Aynı şekilde kaliteli bir ürün ne kadar kötülense de o ürün kalitesinden bir şey kaybetmez.
Denizde ıslanan yağmurdan korkmaz
Başından büyük olaylar geçip o konuda tecrübe sahibi olarak olgunlaşmış kişiler daha küçük tehlikelerden ve belalardan yılmazlar. Bu tıpkı, denizde ıslanmış bir kişinin yağmurda ıslanmayı hiçe sayması gibidir.
Denizden geçip çayda boğuldu
İşin zor ve zahmetli kısmını tamamladı, kolay ve önemsiz yerinde başarılı olamayıp işi berbat etti, anlamında kullanılır.
Tamahkârdan hacet dileyen, denize çukur açar
Cimri ve açgözlü birinden yardım dileyen kişi, denizin dibinde kuyu açmak gibi olmayacak bir işe girişmiş ve boşa beklentiye girmiş olur.