Boş gezmekten bedava çalışmak yeğdir
* Boş olmak, hiçbir uğraşa girmeden gezmek insanı tembelliğe, miskinliğe alıştırır. Öyle ki bu insanların kimisi can sıkıntısından ne yapacağını bilemez olur, yanlış yola sapar, kötülüklere bile bulaşır. Parasız da olsa çalışmak, boş oturmamak insanı hareketli ve canlı yapar; girişimcilik yeteneğini artırır, onu geliştirir, zararlı alışkanlıklardan kurtarır. İleri de para kazanacağı bir iş bulmasına da kapı aralar.
* Boş gezmek, kişiyi tembelliğe alıştırır ve herkesin gözünden düşürür. Çalışmak ise, parakarşılığında olmasa bile, kişinin yeteneğini artırır ve tembel olmadığını göstererek paralı işbulmasına yardım eder.
Aç gezmekten, tok ölmek yeğdir
* Beslenmek her canlının temel ihtiyacıdır, aç kalan kişi sağlıklı ve istediği şekilde hayatını sürdüremez, yaşamanın tadına varamaz. Bu nedenle, ölürken bari tok olmak arzular.
* Sürekli olarak aç kalan kişi, karnını doyurma uğruna ölümü göze alabilir. Aç ölmektense, ya karnımı doyururum ya da ölürüm kurtulurum şeklinde düşünebilir.
Köpeksiz köy bulmuş da çomaksız geziyor
* Kendisine engel olacak, karşı çıkacak kimse olmadığı için istediği gibi davranıyor.
* Akıllı, itibarlı, saygın insanların olmadığı mekanlarda bazı dengesiz kişiler kendi kafalarınca hareket edip, dilediğini yapmaya kalkışırlar, kendilerine engel olacak birileri olmadığı için kabadayılık taslarlar.
* Yanlış davranışlarda bulunan birini, hatalarından dolayı uyaran birileri olmazsa kişi hatalı davranışlarına devam eder.
Ağası yiğit olanın etbaı sarhoş gezer
* Dişli birine dayanan, güvenen kişi herkese kafa tutar, kabadayıca davranır.
* Maddi zenginliği olan veya yüksek bir makamda yönetici olan birinin gücünü, desteğini arkasında hisseden kişi, herkese kafa tutar; kabadayılık taslar.
Topalla gezen, aksamak öğrenir
* Kötü insanlarla düşüp kalkanlar, onlardan kötü huy kaparlar.
* Kötü karakterli kimselerle arkadaşlık edip, onlarla zaman geçirenler, onlardan kötü huy kaparlar.
* Kişi birlikte yaşadığı kişilerin hal ve hareketlerinden etkilenir, onları örnek alır ve zamanla onlar gibi davranmaya başlar.
Yatan aslandan, gezen tilki yeğdir
* Az güçlü olup çalışan, çok güçlü olup çalışmayandan daha başarılı olur;
* Soylu, güçlü olmadıkları hâlde geçimlerini sağlamak için çalışanlar soylu, güçlü olup da tembel tembel oturanlara yeğlenirler.
İt itle gezer
* Kötü biri ancak kendisi gibi kötü olan birisiyle arkadaş olur.
* Toplum içinde sevilmeyen biri ancak kendisi gibi kötü olan kişilerle arkadaş olur.
Yad elde beylik sürmeden, yurtta züğürt gezme yeğdir
* Gurbete düşmüş bir insan, ne denli varlık içinde bir yaşam sürüyor olsa da doğup büyüdüğü yeri arar.
* Yerini, yurdunu bırakıp gurbet ellere gitmiş bir insan, ne kadar varlık içinde bir yaşam sürüyor olsa da doğup büyüdüğü yeri arar, özlemini çeker.
Çok gezen çok bilir
Çok gezen, çok yer gören çok şey öğrenir; çok yaşayan, çok okuyan onun bildiklerini bilemez.
Çok gezen tavuk ayağında pislik getirir
* Gezip dolaştığı yerlerde kötü şeyler de bulunan kimse, kötü alışkanlıklar ve zararlı bilgiler elde ederek yerine döner.
* Gerekli gereksiz her yere girip çıkan kadın hakkında dedikodu yapılır, adı lekelenir.
Çok okuyan bilmez, çok gezen bilir
* Çok gezen, çok yer gören çok şey öğrenir; çok yaşayan, çok okuyan onun bildiklerini bilemez.
* Çok okumak, bilgi edinmek güzeldir. Ancak okumayla edinilen bilgiler görsel hafızaya hitap etmediği için çok kalıcı değildir, belirli zaman sonra unutulur, ayrıca okunan bilgilerin doğruluğu tartışılabilir. Gezip görmek, gezerken gördüğümüz yerler hakkında bilgileri yerinde ve yaşayarak öğrenmek, tecrübe etmek daha akılda kalıcıdır, görerek edinilen bilgilerin yanlış olma ihtimali de çok düşüktür.
Dağda gez belde gez, insafı elden bırakma
Eşkıya dahi olsan insafı elden bırakma.
Boş gezmekten bedava çalışmak yeğdir
* Çalışmak insanı tembellikten kurtarır.
* Boş olmak, hiçbir uğraşa girmeden gezmek insanı tembelliğe, miskinliğe alıştırır. Öyle ki bu insanların kimisi can sıkıntısından ne yapacağını bilemez olur, yanlış yola sapar, kötülüklere bile bulaşır. Parasız da olsa çalışmak, boş oturmamak insanı hareketli ve canlı yapar; girişimcilik yeteneğini artırır, onu geliştirir, zararlı alışkanlıklardan kurtarır. İleri de para kazanacağı bir iş bulmasına da kapı aralar.
Ayaz paşa kol geziyor
Dışarıda çok soğuk var.
Gammaz olmasa tilki pazarda gezer
* Yasal olmayan yollardan gizlice çıkar sağlayan kişi, yakayı ele vereceğinden korkmasa bütün bu işleri açıktan yapar.
* Gizli-saklı, kanunsuz yollarla çıkar sağlamayı iş edinen kimseleri, söz getirip götüren kimselerin varlığı korkutur. Dolayısıyla bunlar yakayı ele vereceklerinden çekinerek, herkesin içinde öyle açıktan iş yapamazlar.
Gezen kurt aç kalmaz
* Geçimini sağlamak için gezip dolaşan, şuraya buraya başvuran kişi aç kalmaz.
* Geçimini sağlamak amacıyla gezip dolaşan, çeşitli yerlere başvuran kişi aç kalmaz. Karnını doyuracak bir yol bulur.
Gezen ayağa taş değer
Gereksiz yere ilgisi olmayan yerlerde dolaşan kişi, tehlikeli durumlarla karşılaşır; güç durumlara düşer.
Karga ile gezen boka konar
* Kişi kiminle arkadaşlık ederse ondan kendisine birtakım huylar geçer.
* İnsan, arkadaşlık ettiği kimselerden kimi huylar kapar. Kötü arkadaştan kötü, iyi arkadaştan iyi huylar edinir.