Bir deniz taşıtını istenilen yöne çevirmeye yarayan çeşitli aygıtlar vardır. Bunların en belli başlısı ve etkilisi, dümendir. Dümen; deniz ve hava taşıtlarında, taşıtı gitmesi istenen yöne çevirmeye ve istenen doğrultuda götürmeye yarayan hareketli parça demektir. Taşıtı, seçilen yola güvenlikle yönelten yekeyi ya da dümen dolabını herhangi bir denizci kullanabilir.
İlkel topluluklar, dayanıksız pirog’ları ya da kayak’ları üzerinde, hem ilerlemek, hem yön değiştirmek için, «padıl kürek»ten yararlanırlar. Tekneyi yürütmek veya durdurmak için, kürek palalarının su üzerindeki basıncını değiştirmek yeter. Kayıkta olduğu gibi, kadırga veya drakkarda da, ilerlemeyi ve yön değiştirmeyi yine küreklerin çalışması sağlar. Ama, iyi «yön tutmak» için, çok iyi yetişmiş mürettebata ihtiyaç vardır. İlk dümenler, gemicilerin geminin kıç tarafına bir kürek yerleştirmeyi düşünmeleriyle ortâya çıktı. Tekneye istenilen yönü vermek için, bu küreğin palası dik tutuluyor ya da sağa, sola eğiliyordu. İlk defa Çinlilerin, yelkenlilerini bu yenilikle donattıkları anlaşılıyor. Gemiciler, pek kullanışlı olmayan küreğin yerine, geminin arkasına eklemli bir levha takmayı düşündüler. Bu buluş, Çinlilerden Araplara, daha sonra da Araplardan Normanlara geçti. Normanlar tarafından X. yüzyılda benimsenen dümen, gemi omurgasının arkasına yerleştirildi. önceleri, dümen, yatay olarak takılmış bir bastonyeke yardımıyla kullanıldı. Daha sonra yekenin yerini, iki zincire kumanda eden bir çark aldı. Bu sistem, gemicilere daha doğru manevra yapma olanağını verdi ve pusulanın kullanılmasıyla birlikte, dünyayı keşfe çıkmayı sağladı.
BENZER HABERLER
Dümen ile ilgili atasözleri ve anlamları
Dümen ile ilgili cümleler
Dümen ile ilgili deyimler ve anlamları