Anadan doğmak ölmek içindir
Her şeyin bir başlangıcı ve sonu vardır. Ölümün başlangıcı da doğumdur. İnsanlar doğdukları gibi, bir gün gelecek herkes gibi de öleceklerdir.
Çocuk doğmadan kaftan biçilmez
Bir iş henüz ortaya çıkmadan, bir neticeye varmadan kimi hazırlıklara girişmek, onun hakkında yorum yapmak yanlıştır. Önce iş ya da olay netleşmeli, ne olup olmadığı anlaşılmalı, sonra hazırlık yapılmalıdır.
Domuzdan toklu doğmaz
Ahlaksız ve kötü huylu ailelerin çocuğu kolay kolay melek huylu biri olamaz.
Gün doğmadan, kimliği söylenmez
Bir iş iyice belli olmadan sonucu hakkında yargı yürütülemez, yarın ne gibi durumlar veya olaylar çıkacağını kimse bilmez.
Doğmadık çocuğa kaftan biçilmez
* Daha ihtimal dahilinde olan, henüz ne olacağı belli olmayan, ele geçmeyen, ortaya çıkmayan bir şey için önceden hazırlık yapmak ve kesin karar vermek doğru değildir. Çünkü beklediğimizin aksine bir durumla karşılaşıp zarar görebiliriz.
* Ele geçeceği, ortaya çıkacağı henüz belli olmayan şey için önceden hazırlık yapmak doğru değildir.
* Ortaya çıkacağı belli olmayan bir durum için önceden hazırlık yapmak doğru değildir. Kişinin, ortaya çıkabilecek durumlara karşı tedbirli olmasının büyük yararları vardır. Kişinin zamanının kaybolmasını önler, her sonucu kolaylıkla kabullenmemizi sağlar. Ancak olup olmayacağını tam olarak kestirmediğimiz, hatta olması için pek ihtimal vermediğimiz durumlar için tedbirli olmaktan öte, maddî hazırlıklarda bulunmamızın yararı yoktur. Hazırlık kesin olarak bilinen durumlar için yapılır. Olup olmayacağı, olacaksa nasıl olacağı tam kestirilemeyen durumlara hazırlık yapmak, bizi hayal kırıklığına uğratabilir.
Buyurmadan tutan evlat, gün doğmadan kalkan avrat, deh demeden yürüyen at
Bir erkeğin çocuğu, söylemeden neler yapılması gerektiğini bilmeli; eşi, erken kalkıp ev işlerine bakmalı; atı da uyarılmadan yürüyen yapıda olmalıdır ki o erkek mutlu olsun.
Alimden zalim de doğar
Bilginlerin topluma büyük katkıları vardır. Düşünülür ki bilgin kişinin çocuğu da kendisi gibi olur. Oysa bilgin bir kimsenin çocuğu bazen zararlı bir insan da olabilir.
Gün doğmadan neler doğar
* Yüce Allah`tan başka kimse yarının ne getireceğini bilemez. Yarın birçok değişikliklere gebedir. Beklenmedik bir sırada umut verici durumlarla da karşılaşma imkânı vardır.
* Yarın ne gibi olaylar çıkacağını kimse bilmez. Kötü bir durum bir gün sonra düzelebilir; iyibir durum kötüleşebilir. Kim bilir, daha neler olur.
* İnsan, içinde bulunduğu durum ne kadar kötü olursa olsun hiçbir zaman ümitsizliğe kapılmamalıdır. Yaşadığı mutluluğun devamından da güvende olmamalıdır. Yarın karşısına neler çıkacağını kimse bilemez. Kötü bir durum birgün sonra düzelebilir; iyi bir durum kötüleşebilir. Kim bilir, daha neler olur.
* Yarının neler getireceğini kesin olarak kimse bilemez. İnsan geleceğe olan umudunu yitirmemelidir. Geleceğe güvenle bakabildiği sürece yaşama daha çok sarılır. Olayları yalnızca içinde yaşadığımız zamana göre değerlendirmemeliyiz. Gelecekte şartlar değişebilir. Yarınlar ummadığımız durumları yaratabilir. İyi durumlar kötüye, kötü durumlar da iyiye gidebilir. Böyle düşündüğümüz taktirde, kendimizi asla umutsuzluğa kaptırmaz, içimizdeki umudu canlı tutarız. Bazı olayları zamanın bizden daha iyi çözümlediği unutulmamalıdır.
Çıracı olsam ay akşamdan doğar
Eski zamanda çıra bir aydınlatma aracıydı, lamba niyetine kullanılırdı. Ay çıktığında ortalık aydınlanacak ve çıraya pek ihtiyaç kalmayacaktır. Bu ifade nasipsiz biri olduğunu dile getirmek için söylenmiş bir atasözüdür.
Merhametten maraz doğar
Bir kimsenin karşılaştığı kötü durum karşısında üzüntü duyar ve o kişiye yardımda bulunur, iyilik ederiz. Ne var ki, kimileri kendisine gösterilen bu yakın ilgiyi kötüye kullanır ve başımızı derde sokar.
Birlikten dirlik doğar
İnsanların iş yapabilme kapasiteleri sınırlıdır. Yapılması gereken zorlu bir iş için insanlar birlik olursa iş kolaylıkla ve kısa zamanda tamamlanır. İnsanlar arasında birlik, beraberlik ve huzur ortamı olur. Ayrıca güçlü zorba birine karşı koymak için insanlar birlik olursa o kişi zorbalığa, kabadayılığa cesaret edemez.
Aç, aç ile yatınca arada dilenci doğar
* Evlenen çiftlerden her ikisi de yoksul ve fakir olursa bunlardan doğacak çocuk haliyle fakir doğar.
* İnsanlar yaşadıkları çevrenin etkisiyle davranışlar edinirler. Karakterleri ona göre şekillenir. Ailesinin ve çevresinin maddi imkanları ölçüsünde bir hayat sürdürürler.
Fakir hırsızlığa çıkınca ay akşamdan doğar
Feleğin sillesini yemiş bazı insanların işleri daima ters gider. Bahtsızlık bir kere yakasına yapışan kişilerin önüne bir fırsat çıksa, dış etkenler yüzünden o da elden kaçıp gider. Aslında kişiler kendi hayat felsefeleri ve hayata bakış açılan ile böyle bir psikoloji içine girerler. Gerçekte ise durum hiç de o kadar kötü değildir.
Birlikten güç doğar
İnsanların iş yapabilme kapasiteleri sınırlıdır. Yapılması gereken zorlu bir iş için insanlar birlik olursa iş kolaylıkla ve kısa zamanda tamamlanır. İnsanlar arasında birlik, beraberlik ve huzur ortamı olur. Ayrıca güçlü zorba birine karşı koymak için insanlar birlik olursa o kişi zorbalığa, kabadayılığa cesaret edemez.
Alimden zalim, zaliminden alim doğar
Bilgili kişilerin topluma büyük katkıları vardır. Düşünülür ki bilgin kişinin çocuğu da kendisi gibi olur. Oysa bilgin bir kimsenin çocuğu bazen zararlı bir insan da olabilir. Aynı biçimde toplum tarafından sevilmeyen, kötü ve zalim bir kişinin de çok değerli bir çocuğu olabilir.
Talihim olsaydı anamdan kız doğardım
Hayatta en ağır ve güç işleri erkekler yapar. Türk kültüründe erkek evin reisi olarak kabul edildiği için, ailede erkeğin sorumluluğu daha fazladır. Annelik kutsaldır, annelik kadınlara mahsustur. Kadınlar erkeklere göre daha hassas ve narindir, kendilerine daha çok saygı gösterilir. Erkeklerin karşılaştığı zorluklar karşısında kullandığı, şansızlığını dile getirdiği bir sözdür.
Şansım olsaydı anamdan kız doğardım
Hayatta en ağır ve güç işleri erkekler yapar. Türk kültüründe erkek evin reisi olarak kabul edildiği için, ailede erkeğin sorumluluğu daha fazladır. Annelik kutsaldır, annelik kadınlara mahsustur. Kadınlar erkeklere göre daha hassas ve narindir, kendilerine daha çok saygı gösterilir. Erkeklerin karşılaştığı zorluklar karşısında kullandığı, şansızlığını dile getirdiği bir sözdür.
Birlikten kuvvet doğar
İnsanların iş yapabilme kapasiteleri sınırlıdır. Yapılması gereken zorlu bir iş için insanlar birlik olursa iş kolaylıkla ve kısa zamanda tamamlanır. İnsanlar arasında birlik, beraberlik ve huzur ortamı olur. Ayrıca güçlü zorba birine karşı koymak için insanlar birlik olursa o kişi zorbalığa, kabadayılığa cesaret edemez.
Öksüz hırsızlığa çıkınca, ay ilk akşamdan doğarmış
Talihi olmayan bir kimsenin hemen hiçbir işi yolunda gitmez. Bir şeyden yararlanmaya, bir iş yapmaya kalkışsa karşısına umulmadık engeller çıkar. Çoğu şeyin faydasını göremez.
Gözsüzden gözlü doğar, dilsizden dilli doğar; ille deli, soy kovar
İnsanda kalıtsal olmayan bedensel eksiklikler veya hastalıklar çocuklara geçmez. Kalıtsal olan ruh hastalıkları nesilden nesile geçer.
İyilikten maraz doğar
Bir kimsenin karşılaştığı kötü durum karşısında üzüntü duyar ve o kişiye yardımda bulunur, iyilik ederiz. Ne var ki, kimileri kendisine gösterilen bu yakın ilgiyi kötüye kullanır ve başımızı derde sokar.
Şom olandan yine şom doğar
Bir insan uğursuz ise, dünyaya gelecek çocukları da uğursuz olur. Zaten çocukların özelliklerinin ebeveynlerine benzemesi gayet doğaldır.
Evladı ben doğurdum, ama gönlü benim değil ki!
İnsanın çocuğu kendisinin bir parçasıdır. Birçok özellikleri onuna benzer. Yalnız gönlü ve huyu benzemeyebilir. Bir kimse evladına emredip birçok şeyler yaptırabilir; ancak gönlüne söz geçiremez.
Bazen inek, erkek; bazen de dişi doğurur
Yaşadığımız hayatta az sonra neler ile karşılaşacağımızı bilemeyiz. Bu nedenle her türlü üzücü veya sevindirici durumlara karşı hazırlıklı olmalıyız. Zorlukları sabırla aşmalı, sevinçleri paylaşarak yaşamalıyız.
Evladımı ben doğurdum, ama gönlünü ben doğurmadım
İnsanın çocuğu kendisinin bir parçasıdır. Birçok özellikleri onuna benzer. Yalnız gönlü ve huyu benzemeyebilir. Bir kimse evladına emredip birçok şeyler yaptırabilir; ancak gönlüne söz geçiremez, seveceği, gönül vereceği kişiyi seçemez.
Kazanırsan dost kazan, düşmanı anan da doğurur
Yaşadığın çevrede sen dost kazanmaya çalış, düşman bulmak kolaydır. Anan bile sana düşmanlık edecek bir kardeş doğurabilir.
Oğlan doğurdum, oydu beni; kız doğurdum, soydu beni
Erkek çocuklar, kız çocuklara göre daha yaramaz ve haylaz olurlar. Kız çocukları ise giyimlerine ve süslerine çok düşkün olurlar. Erkek çocuklar yaramazlıklarıyla, kız çocukları ise masraflarıyla anne babalarını sıkıntıya sokarlar.
Doğan anası olma, doğuran anası ol
Bir çocuk, annesinin değerini ancak kendisi de çocuk sahibi olduktan sonra anlar.
Bizim tavuk bir yumurta yumurtlar, yedi mahalle duyar; elin kısrağı küheylan doğurur, hiç sesi çıkmaz
Bazı insanlar yaptıkları işleri iyice abartırlar, küçük bir fırsat bulduklarında da kibirlenip böbürlenmeye çalışırlar. Bu yanlış bir davranıştır. Her şeyde ölçülü olmak hayat kuralıdır. İnsanların yaptıkları işler abartmaları ve kibirlenmelerinin yanlış olduğunu anlatmak için kullanılır.
Sen dost kazan, düşmanı anan da doğurur
Yaşadığın çevrede sen dost kazanmaya çalış, düşman bulmak kolaydır. Anan bile sana düşmanlık edecek bir kardeş doğurabilir.
Gizliden gebe kalan, aşikâre doğurur
Toplum içindeki insanlar arasında yaşanan hiç bir gizli davranış saklı kalmaz. Başlangıçta gizlenebilmiş olan bir olay, bir süre sonra gizlenemeyecek sonucu ile açığa çıkacaktır. Hiç bir suç cezasız kalmaz, gizli suçlar bir gün ortaya çıkar.
Doğuran avrat Azrail’i yenmiş
Yeni doğan çocuğu sürekli ölen kadın doğurmaktan usanmazsa elbet bir gün isteğine kavuşur.Bir başka şekilde anlamı ise bir işte başarılı olmayı kafasına koyan ve gayretle çalışan kişi sonunda başarıya ulaşır.
Ala keçi, her vakit püsküllü oğlak doğurmaz
Değerli bir şeyden her zaman istenilen ve beklenen iyi verim alınmaz.
Oğlan doğuran övünsün, kız doğuran dövünsün
Özellikle eski dönemlerde işlerin babadan oğula bırakılmasından dolayı, doğacak çocuğun oğlan olması istenir, kız olması pek istenmezdi. Onun için oğlan doğuran ana sevinir; kız doğuran ana üzülürdü. Günümüzde de bu düşüncede olan, erkek çocuk düşkünü çok kimse vardır.
Oğlan doğur, kız doğur; hamurunu sen yoğur
Çocuk büyütmek, evi yönetmek hep annenin görevi olduğundan anne olmak kolay iş değildir.
Dağ doğura doğura bir fare doğurmuş
Büyük şeyler beklenen bir işten önemsiz bir sonuç alındığında söylenen bir söz.
Gecenin karnı büyüktür, yarın ne doğurur bilinmez
Her sabah uyandığımızda yeni olaylarla, yeni durumlarla karşı karşıya kalırız. Sıkıntılı ve zorlu bir durumda sabırlı olunmalı, sorunların zamanla çözüme kavuşması beklenmelidir.
Avrat lazım kalçalı, oğlan doğursun aslan pençeli
Evlat doğuracak kadın, etine buduna dolgun olmalı ki doğuracağı erkek çocuk da güçlü kuvvetli biri olsun anlamındadır. Cinsiyet bakımından ihtimaller eşit olmakla birlikte, fiziksel bakımdan doğru bir yaklaşımdır, çünkü çocuklar genetik olarak ebeveynlerinin özelliklerini taşırlar.