Büyük Britanya’nın başkenti Londra, 43 yılında Romalıların öncülüğüyle kuruldu. Romalı fatihler, Thames nehri kıyılarında, denize yakın bir yerde bulunan Londinium bölgesini yerleşme merkezi olarak seçtiler. Limanının da gelişmesiyle Londra, zengin bir ticaret şehri olup çıktı.
Efsaneye kalırsa, Londra Roma’dan ve Paris’ten çok daha önce ortaya çıkmış bir şehirdir. 3000 yılı aşkın bir zaman önce Brutus adında bir Truva’lı, kentinin Yunanlılar tarafından alınması üzerine yurdunu bırakıp kaçmış ve gelip Londra’yı kurmuş Ancak, ortada bu iddiayı destekleyecek hiçbir belirti yok.
Tarihe göre, Romalılar Galya’yı fethettikten sonra, Britanya’yı işgal ettikleri sırada, Londra mevcut değildi. Ama, 43 yılına doğru şehrin yeri seçildi. Zira bu kesimde nehri kolayca aşmak, bir köprü kurmak ve gelecekteki şehrin kuzeyinde bulunan iki geniş tepeden, savunma amacıyla yararlanmak mümkündü.
Kasabanın konumu ticarete elverişli olduğundan, Londra hızla gelişti ve Roma Britanya’sının başlıca yerleşme merkezi haline geldi. Hadrianus devrinde, 125 yılına doğru Londinium’da 40.000 kişinin yaşadığı rivayet edilir.
Şehrin İngilizce «The Wall» diye anılan surlarında açılmış «gate»ler yani kapılar, bugün de asıl adlarını taşır ve geçmişin anısını yaşatırlar. Ludgate, Aldgate, Newgate, Aldersgate.
Ne 1665 yılında 70.000 kurban verdiren veba salgını, ne 1666 yılında şehrin hemen hemen tümünü yok eden yangın felâketi, Londra’nın yüzyıllardır süregelen gelişmesini engelleyememiştir.
LONDRA HAKKINDA BİLGİ
Londra; Büyük Britanya’nın (Birleşik Krallık) ve İngiltere’nin başkentidir. Dünyanın büyük kentlerinden biridir. Londra nüfusu 2019 yılına göre 8,982 milyon olup yüz ölçümü 1.572 km²’dir. Londra, Corporation of London (City) ve 32 ilçeden (Borough) oluşur. 1988’de Middlesex, Kent, Surrey ilçelerinden (counties) oluşan ve konumunu 1963’e kadar koruyan Londra, eski kent çekirdeğiyle 28 ilçeyi (metropoliten boroughs) kapsıyordu. 1963’te Greater London (Büyük Londra) oluşturuldu. Kraliçenin Buckingham Sarayı hükümet, parlamento, yargı kurumları, resmi daireler, Canterbury Anglikan Başpiskoposluğu, Londra Anglikan Piskoposluğu, Katolik Başpiskoposluğu merkezleri Londra’dadır. Londra’da sinagoglar (havra), Yahudi kültür merkezleri, bir Bedevi Camisi, bir Müslüman bir Budist kültür merkezi bulunur. Thames’ın her iki tarafında, denize döküldüğü yerden 75 km içeride yer alır. Londra’da ılımlı bir okyanus iklimi vardır, yıllık yağış tutan 638 mm, sıcaklık ortalaması ocakta 4.1°C, Haziranda 17.7°C’dir. Londra’ da sık görülen duman ve sisin neden olduğu “smog”, hava kirliliği mücadelesiyle büyük ölçüde giderilmiştir. Yüksek nüfus yoğunluğuna karşın, yeşil alanlar bahçeler, parklar geniş alan kaplar.
Londra’nın üç üniversitesi vardır. Bunların en eskisi, 1836’da kurulmuş olan ve en büyüğü ” University of London” dır. Londra, birçok yüksekokulun ve eğitim kuruluşunun merkezidir. Aynca burada çok sayıda araştırma enstitüsü ve dünya çapındaki bilimsel ve sanatsal kuruluşlar (Royal Academy of Arts, British Academy, Royal Society gibi); birçok ulusal müze ve galeri (British Museum, National Gallery, resim ve heykel), Victoria and Albert Museum, Courtauld Art Gallery, National Portrait Gallery, Commonwealth institute, imperial War Museum, National Maritime Museum, Royal Air Force Museum, Science Museum, Geological Museum, ayrıca yaklaşık 20 müze, 1977’de City’de yeni yapılan Londra Müzesi; büyük kitaplıklar British Library, 1972’den beri British Museum Library, National Central Library; yaklaşık 40 tiyatro (Ulusal Tiyatro ve Kraliyet Operası, Royal Festival ve Quenn Elizabeth Salonu, büyük konser yerleri); dünyanın en büyük botanik bahçelerinden biri olan Kew Gardens, Londra Hayvanat Bahçesi, birçok spor tesisi vardır. Lord’s ve Oval (Kricket), Twickenham (Rugby), Wembley (Futbol), Hurlingham Park (Hokey), Wimbledon (Tenis). BBC radyo-televizyon merkez stüdyoları, Londra’dadır.
Londra çok sayıda ve farklı, kendine özgü ilçe ve mahallelerden oluşur. Bunlar Thames Irmağı tarafında olup birçok köprüyle birbirlerine bağlanırlar (Westminster, London, Tower Bridge, vb). Yalnızca 2.7 km2 büyüklüğünde olan City, Roma Londinum (Roma Duvarı) bölgesini içine alır. 1960’lardan bu yana yapılan yüksek binalar nedeniyle yeni bir görünüm almıştır, 200’den çok ulusal ve yabancı banka, büyük ticaret, sigorta şirketlerinin bürolan, gemi acenteleri, finans ve ticaret kuruluşları bulunur. Thames’a koşut uzanan Fleet Street’te en önemli İngiliz gazetelerinin yayınevleri ve büyük binalar kompleksi The Temple, Adliye, ayrıca City’nin güneydoğusunu sınırlayan Tower, Belediye Binası, Lord Mayor Malikânesi (Mansion House, 18. yüzyıl) ve çok sayıda büyük yapı bulunur. City’nin kuzeyinde I960′ dan beri Barbican adı verilen, büroların evlerin ve yeni Museum of London’ın (Arts Centre) bulunduğu bir yüksek binalar mahallesi oluşmaktadır. City’nin batısında Westminster Bölgesi (Hükümet) yer alır ve iç kentin öteki ve iç bölümleri gibi Georgian ve Victoria stili binalar çoğunluktadır. Nelson Sütunu’nun (1840) yükseldiği Trafalgar (1828) National Gallery (1832-1838) ve St. Martin’s in-the-Fields (1722-1726, J. Gibbs) bulunur. Buradan güneye doğru eski başpiskoposluk, sonra kraliyet sarayı olan Whitehall’ın adını taşıyan Whitehall (Parliment Street’in devamı) uzanır. Karşısında Horse Guard, Kraliyet topçu kışlası yer alır. Batıya doğru, başbakanlık konutunun sokağı Downing Street ayrılır; Parliament Street’in sonunda parlamento binası vardır. Ortaçağ yapısı olan Westminster Hall (1097-1099’da yapıldı, 1398’de yenilendi) 13. yüzyıldan beri yüksek ingiliz mahkemesi duruşma yeridir. Ortaçağın en görkemli yapısı, Fransız gotiğinden oldukça fazla etkilenmiş olan Westminster Abbey’ dir (1245-1269’da başka yapılar üzerine kuruldu). Bunun güneyinde Thames’de Tale Gallery, bunun kuzey batısında St. James Park ve Green Park, Buckingham Sarayı (1837’den beri Britanya krallarının oturdukları, saray), St. James Sarayı (1699-1837 arasından kraliyet binası, 16. yüzyıldan kalma binaları vardır). The Mail ve Pall Mail caddelerine yakındır; bunun kuzeyinde St. James Meydanı çevresinde Klüp Mahallesi uzanır. Belgroe ve Grosvenor meydanları çevresinde diplomatlar mahallesi bulunur. Westminster’in kuzeyinde 50 büyük Londra alışveriş merkezinin en kapsamlıları, Oxford Street, dükkânlar, Regent Street, Piccadilly Circus ve lüks Bond Street (sanat eserleri açık arttırma evi Sotheby’s) bulunur. Oxford ve Regent Street arasında Soho, eğlence merkezleri, yabancı restoranlar, pazarlar, çeşitli dükkânlar, oyun salonlarıyla canlı bir görüntü sunar.
Kuzeye doğru birleşen mahallede Bloomsbury Üniversitesi ve Colleges ve British Muséum vardır. Öteki bilim ve kültür merkezi Westminster’in batısında South Kensington’dır. Victoria and Alber Muséum, Natural History Muséum, impérial College of Science and Technology ve Royal Albert Hall (1871). Son yıllarda Victoria İstasyonu yakınındaki (St. James Park’ın güneyinde) ve Euston istasyonu yakınındaki mahalleler yenilemiştir. Thames’in güney kıyısında, Westminster Bridge’nin- güneyinde Lambeeth Palace, Canterbury Başpiskoposluğunun merkezi, Westminster ve Waterloo Köprüsü arasında County Hall (Greater London konsül yönetim merkezi), Shell merkezinin 107 m yüksekliğindeki kulesi ve South Banks Arts Centre, Royal Festivali Hall (1951), Queen Elizabeth Hall (1967), her ikisi de konser için, National Film Theatre (1951-1970) üç sahneli National Theatre, çeşitli sanat sergileri için Hayward Art Gallery. Doğuya doğru Londra Köprüsü’nün güneyinde Southwark Katedrali vardır. Londra’nın 215 parkı (280 km2) tüm kente yayılmıştır. Hyde Park ve Kensington Gardens (Kensington Palace) ve Regents Park (hayvanat bahçesi ile) kent içi yeşil sahalarının en büyükleridir. Dış bölgelerde Richmond Park ve komşu Bushey Park, Hampton Court ve Kew Gardens. Londra’nın kuzeyinde Hampstead Heath (Kenwood House, 18. yüzyıl), ayrıca Greenwich tarihi ve bilimsel yöreleri ve parklarıyla, Londra’nın kuzey doğusunda iki Lee Valley, Regional Park en çok gidilen yerlerdir.
City, ulusal ve uluslararası bir banka, sigorta, toplantı ticaret, borsa merkezidir. Giysi ve mobilya East End’te, lüks tüketim maddeleri West End’de üretilir. Su yolu ulaşımına ve büyük alanlı üretim yerlerine bağımlı fabrikalar, Thames kıyısı boyunca, özellikle limana yakındır. Tilbury’nin aşağı kesiminde petrokimya kompleksleri vardır. 1961-1971 arasında 396 bin iş yeri ve yaklaşık 700 firma Londra çevresine kurulan “Yeni Şehirler”e taşmdı. Londra, ulusal ve uluslararası ulaşımın odak noktalarından biridir. Günde 1.25 milyon kişi (iş yerine uzak oturanlar) kent merkezine gelip, kamu taşıtlarının % 90’ını kullanır. Ulaşımda, 550 istasyon ve 1.930 km hatta sahip olan demiryolu ve metro en önemli rolü oynar. Metronun Heathrow Havaalanı ile bağlantısı vardır. Ayrıca, çoğu iki katlı 7.000’in üzerinde otobüs ve bir o kadar da taksi çalışır. Richmond’a kadar 25 köprü ve 9 demiryolu köprüsü, Thames üzerinden geçer. Londra Köprüsü 1973’te yenilendi. Uzak ulaşım için 7 tane dışarıya giden ama dönüşlerle birleşmeyen otoban ve her yöne hattı olan 8 ana istasyon vardır. 1993’te trafiğe açılan Manş Tüneli’nde (Dover-Pas-de-Calais) ulaşımı kısaltacak Londra-Dover Otobanı yapıldı. Londra, havayolu ulaşımında modern havaalanları Heathrow (31.3 milyon yolcu, 550 bin ton yük) ve Gatwick (16.3 milyon yolcu, 165 bin ton yük) ile ikinci sıradadır. Baftersea’ de bir helikopter alam vardır (Heliport). Londra, Britanya adalarının ve Commonwealth’in en önemli limanına sahiptir. Liman tesisleri, doğuda Londra’nın sınırını aşar. Yılda 48 milyon tonu bulan yük trafiğinin yarısı petroldür; öteki önemli dışalım malları tahıl, besin, kereste, meyve, büyükbaş hayvan; dışsatım malları, taşıt, makine, kimyasal maddelerdir. Tilbury yukarısındaki çoğu eski liman tesisleri yıkılarak büyük iş merkezlerine dönüştürüldü (1980-1990). Thames ağzında, 100 bin grostonluk tankerlerin yükleme-boşaltma işlemlerine olanak sağlayan büyük petrol limanları (Convey Island, Shellhcren, Thames Haven, Coryton) vardır.
Londra Tarihi
Eski bir Kelt yerleşimi olan Londra, Roma döneminde Lontonium adıyla önemli bir ticaret merkezi durumuna geldi. Anglosakson egemenliği sırasında Kral Büyük Alfred tarafından (871-899) geliştirildi. Özerk bir yönetime kavuştu. 11. yüzyılda, en son 1100’de London Winchester’in o döneme kadarki başkent rolünü üstlendi. Fatih Wilhelm ilk İngiliz kralı olarak Westminster Abbey’de taç giydi; kente özel ayrıcalıklar tanıdı. Kral Johann (1199-1216), Londra’yı Özgür bir kent yaptı; Belediye Meclisi (Mayor) ve Kent Meclisi oluştu. Büyük Britanya’ nın önemli bir dünya gücüne ulaşmasıyla Londra, dünya ticaretinin ve uluslararası para dolaşımının merkezi oldu. Birinci Dünya Savaşı’nda Alman hava saldırıları, liman ve silah fabrikalarına yönelikti, İkinci Dünya Savaşı’nda hava bombardımanları, V-2 roketlerinden hasar gördü.