Ekmeden biçilmez
* Kazanç elde etmek isteniyorsa mutlaka emek ve çaba harcanmalı; yatırım yapılmalıdır.
* Birine iyilik yapıp fedakârlık göster ki, benzer şekilde karşılığını alabilesin.
Buğdayım var deme ambara girmeyince, oğlum var deme yoksulluğa düşmeyince
Tarlada ya da harmanda duran, henüz hasadı yapılıp ambara girmemiş ürün bizim sayılmaz. Çünkü bir yangın, bir sel, yağmur ya da başka bir felaket onun harap olup yok olmasına yol açabilir. Anne ve babanın varlıklı olduğu günlerde oğulun gerçek kişiliği ortaya çıkmaz. Ne zaman anne-baba yoksullaşır, işte o zaman gerçek yüzü ortaya çıkar. Eğer oğul, anne-babasına karşı olan görevlerini yerine getirmiyor, onlardan yardımını esirgiyorsa, ona iyi bir oğul denemez.
Buğday başak verince orak pahaya çıkar (kıymete biner)
Kimi zaman ortada duran, pek önemli görünmeyen şeyler kendilerine ihtiyaç duyulunca çok değer kazanırlar. İsteklisi çok olan nesnenin fiyatı artar. Sözgelimi yazın ortasında el sürülmek istenmeyen odun ya da kömür, kışa doğru birden kıymet kazanır; ucuzken pahalı olur.
Darı unundan baklava, incir ağacından oklava olmaz
Kötü ve kalitesiz malzeme ile güzel bir ürün meydana getirilemez. Yeteneksiz kişiler, büyük sorumlulukların gerektirdiği çabayı gösteremezler.
Çiftçiye yağmur, yolcuya kurak, cümlenin muradını verecek Hak
Her kul Allah’tan kendi çıkarları doğrultusunda istekte bulunur. Bu istekler birbirine zıt da olabilir. Ama Allah bu dilekleri şaşmaz bir düzen, uygun gördüğü biçimde yerine getirir.
Çok arpa atı çatlatır
At arpayı çok sever ama ölçüyü kaçırıp da gereğinden fazla yerse zararını hemen görür. Bunun gibi her işte de bir ölçü vardır, ölçüyü kaçırıp işte aşırı gitmek zararımıza olur.
Buğdayın yanında acı ot da sulanır
Mümkün olduğunca dikkatli olunup iyi ve yararlının yanında, kötü ve yararsızın gelişip büyümesine fırsat verilmemelidir.
Kötü tarlanın verdiğini, yiğit kardeş vermez
İnsanlar kardeş veya yakın akraba da olsalar kendi aileleri, çocukları için çalışıp emek harcarlar ve kazanç elde ederler. Maddi anlamda yakınlarına çok destek vermezler. Bu nedenle kimseden fazla bir şey ummak doğru değildir ve en güzeli kişinin kendi kazandığı az da olsa en değerlidir.
Çiftçinin ambarı sabanın ucundadır
* Çiftçi, geçimini toprağı ekerek sağlamaya çalışan kimsedir. Bu bakımdan toprağı zamanında ve iyi sürmeli, tohumunu zamanında ekmelidir. Eğer bu işlerini zamanında ve lâyıkıyla yapmazsa, iyi verim alıp ambarlarını dolduramaz; başkasına muhtaç olup kapı çalar hâle gelir. Hemen her işte durum aynıdır. İyi sonuç almak isteyen kişi, işini zamanında ve iyi yapmalıdır.
* Hangi iş olursa olsun, olumlu sonuç açısından mutlaka yeterli bir emeği, özenli bir çalışmayı gerekli kılar. Örneğin bir çiftçinin bol ürün alabilmesi için toprağını en iyi şekilde sürmesi, işlemesi ve çok çaba harcaması gerekir.
Tarlada izi olmayanın harmanda yüzü olmaz
* Emeksiz, çabasız verim düşünülemez. Tarlasını gerektiği gibi sürmeyen, işleyip çapalamayan, gübresini zamanında vermeyen, sulayıp yabancı otlardan temizlemeyen kişinin tarladan ürün beklemeye hakkı yoktur.
* Hakkını vererek işini yapmayan, işinin gereklerini yerine getirmeyen kişi, o işten verimli bir sonuç alamaz.
Çiftçilik, eşeğin kuyruğuna benzer, ne uzar ne kısalır
Tarımla uğraşan çiftçiler her yıl nasiplerince; bazen çok , bazen az kazanç elde ederler. Sürekli bir kazançları yoktur. Kısacası çiftçiler genel olarak ne çok zengin olurlar, ne de fakirlik çekerler orta halli yaşayıp giderler.
Serçeden korkan darı ekmez
Tehlikeleri gözünde büyüterek işe girişmekte çekingen davranan kimse, amacına ulaşamaz. Unutulmamalıdır ki, her işin kendine göre zor bir yanı vardır. Amacına kavuşmak isteyen de bunları göze almalıdır.
Aba zamanı yaba , yaba zamanı aba alınır
Kişi, kendisine gerek olan şeyleri vaktinden önce ve ucuz olduğu zaman satın almalıdır. Yazın kışlık almak, kışın yazlık almak her zaman karlıdır.
Tarlanın iyisi suya yakın, daha iyisi eve yakın
Ekilen tarla yeterince sulanırsa daha fazla ürün verir. Eğer tarla suya yakınsa hem kolay, hem de çok sulanma imkânı doğar. Bu durum da tarlayı değerli kılar. Bu tarla bir de eve yakınsa daha da kıymetli olur. Çünkü bir yandan tarlaya olan ulaşım, bir yandan tarlanın bakımı, bir yandan da tarlanın korunması kolaylaşmış olur.
Martta yağmaz, nisanda dinmezse sabanlar altın olur
Kış mevsiminde kar yağar, martta yağış olmaz, nisanda da çok yağmur yağarsa o yıl bereketli ve bolluk olur; kazançlı çıkan çiftçinin yüzü güler.
Tarla çayırda, bağ bayırda
Tarla ve bağ alırken yerlerine dikkat edilmelidir. Tarla düz ve nemli yerde, bağ hafif bayırda bulunursa daha verimli olur.
Şeytanla ortak buğday eken samanını alır
Kurnaz, hileci bir kimseyle bir işte ortaklık yapmaya kalkışmayın. Bu işten kârlı çıkan o olur. Sizin ise, elinize bir şey geçmez. Elinize bir şey geçmediği gibi bu işte bir de zarara uğrarsınız.
Şeytanla kabak ekenin, kabak başına patlar
Kötü, alçak, düzenbaz, kurnaz biri ile ortak bir işe girenin başına türlü felâketler gelir; oynadıkları oyundan en çok zarar eden o olur.
Soğanın acısını yiyen bilmez, doğrayan bilir
Bir işteki güçlüğü, çekilen sıkıntıyı, o işin içinde olanlar, o işi başarmaya çalışanlar bilir; işin sadece sonucundan yararlananlar ise bundan habersizdirler.