Cömert ile nekesin harcı birdir
* Parayı kullanma biçimi, onun niteliğini değiştirmez. anlamında bir söz.
* Parasını değişik tipte harcayan kimseler vardır. İhtiyaçları için de olsa para harcamazlar bazıları. Gerekli eşyaların da en ucuzunu alırlar. Ama aldıkları eşya iyi olmadığından bir süre sonra kırılır, eskir. Aynı eşyayı birkaç defa almış olurlar ki bu para iyi bir malın parasını geçer. Cömert ise gerekli yerde parasını harcamasını, yardım etmesini bilir. Alacağı malın iyisini alır. Bir defa alır. Uzun zaman da kullanır. Nekes ise tutum yapacağım derken daha çok sarf etmiş olur. Hele insanların bir gün ölecekleri düşünülürse nekes davranmanın hiç de yararlı olmadığı hemen anlaşılır.
Cömert derler maldan ederler yiğit derler candan ederler
* Bazı insanlar vardır ki övülmekten çok hoşlanırlar. Kimi çıkarcılar da böyle insanları iyi tanırlar. Onları ?ne kadar cömertsin? diyerek pohpohlayıp överler; bu okşayıcı sözlere kanan kimse de malını, parasını bol bol harcar; ona buna yedirir, sonunda tüketir. Benzer bir şekilde, ne amaç güttüğü bilinmez kimseler de kişiyi ?ne kadar güçlüsün, sana karşı gelemez? diye pohpohlayıp överler. Bu tip övgülerden hoşlanan kimse de, böyle biri olduğunu kanıtlamak için harekete geçer; olmayacak bir dövüşe atılır, bu sırada birisi çıkıp canından eder onu.
* Bazı kimseler pohpohlamayı severler. Bundan hoşlanan kimsede cömertliğini göstermek için bol para harcar. Önüne gelene armağanlar verir, ziyafet çeker, böylece malını tüketir. Yine eloğlu kişiyi yiğit diye pohpohlar. Bundan hoşlanan kimsede yiğitliğini göstermek için tehlikeye gözü kapalı atılır. Bu sırada birisi canına kıyar. Bir aferin almak için kova su içmek akıl karı değildir.
Cahilin dostluğundan alimin düşmanlığı iyidir
Alim her şeyi bilen kimsedir. Yaptığının sonuçlarını bilir ve katlanır. Kendisi ile dost olmak mümkün olduğu gibi düşman olunduğu zaman da bir noktada anlaşmak mümkündür. Cahil kişiler iyi niyetli görünseler de onlarla anlaşmak güçtür, hatta mümkün değildir.
Cennetin kapısını cömertler açar
* Cömert kimse, para ve malını esirgemeden veren, eli açık olan, yardım seven, muhtaç kimseleri gözeten kimsedir. İslâm dini böyle kimseleri över ve onları cömert olmaya davet eder. Eğer böyle davranırlarsa; yetime, kimsesize, yolda kalmışa, düşküne yardım ederlerse sevap işleyecekler ve öbür dünyada yaptıklarının karşılığını kat kat fazlasıyla göreceklerdir.
* Cimrilik insanlar için ne kadar sevimsiz birşey ise, cömertlikte o kadar sevimli birşeydir. İnsanların sevdiği bu güzel hasleti Allah’ta sever. Bundan dolayı cömert insanlar, iyiler için hazırlanan cennete girmeyi hakederler.
El, adamı cömert der maldan eder, yiğit der candan eder
Bazı insanlar vardır ki övülmekten çok hoşlanırlar. Kimi çıkarcılar da böyle insanları iyi tanırlar. Onları “ne kadar cömertsin” diyerek pohpohlayıp överler; bu okşayıcı sözlere kanan kimse de malını, parasını bol bol harcar; ona buna yedirir, sonunda tüketir. Benzer bir şekilde, ne amaç güttüğü bilinmez kimseler de kişiyi “ne kadar güçlüsün, sana karşı gelemez” diye pohpohlayıp överler. Bu tip övgülerden hoşlanan kimse de, böyle biri olduğunu kanıtlamak için harekete geçer; olmayacak bir dövüşe atılır, bu sırada birisi çıkıp canından eder onu.
Cömertle cimrinin harcı birdir
Temel gereksinmelerin karşılanması için yapılan harcamalarda cömert de cimri de aynı parayı öder. Cimri, ucuz diye bir şeyin kötüsünü alır, ama aldığı kısa sürede kullanılmaz duruma geldiği için yenisini almak zorunda kalır. Cömert ise çok para ödeyip her şeyin iyisini alır. Sonuç olarak cömert de cimri de aynı parayı ödemiş olurlar.
Parası ucuz olanın, kendisi kıymetli olur
Bazı insanlar paralarına ve varlıklarına çok değer vermezler, böyle insanlar parasını esirgemez. Eli açık, cömert kimseye herkes çok sevgi ve saygı gösterir.
Mürüvvetsiz adam, suyu çekilmiş değirmene benzer
Eski değirmenler su ile çalışır, su olmazsa değirmenin suyu çekilmiş denirdi. Suyu çekilmiş değirmen de hiçbir işe yaramazdı. Benzer biçimde cömert olmayan, iyilik yapmaktan hoşlanmayan biri, içinde yaşadığı toplum için bir değer taşımaz, bir işe yaramaz.
Dilenci bir olsa şekerle beslenir
Yardım bekleyen bir tane olsa umduğundan aşırı şeyler verilerek sevindirilir ancak bunların sayısı çok olduğundan hepsine aynı cömertlik gösterilemez.
Cimrinin zararı, cömerdin hurcunu (para dolu heybesini) geçer elbet.
Cimri, varlığını ne kendisi için ve ne de başkaları için harcamaz. Dolayısıyla kimseye yararı yoktur, daima zarardadır. Cömert de yararlı yerlere harcadığı için çok kârlıdır.
Yiğit yiğide at bağışlar
Yiğit, mert olmasının yanında gözü tok ve cömerttir de. Kendisi gibi gözü pek olana her türlü fedakârlığı yapmaktan kaçınmaz. En kıymetli varlığını bile kolayca bağışlar.
Cömert eli kimse kesmez
Çevresindekilere yardımını esirgemeyen, cömert olan kimseyi herkes sever, sayar, iyiliklerine kimse engel olmaz ve ona zarar vermeyi, kötülük yapmayı kimse istemez.
Helâle cömertlik olmaz
Eşler arasında birbirini sahiplenme duygusu olmalıdır. Kadın kocasının, Erkek ise karısının başka kişilerle yakınlık kurmasına, senli benli olmasına, düşüp kalkmasına izin vermemelidir.