Borç uzayınca kalır dert uzayınca alır
* Hemen her şeyin bir yapılma zamanı vardır. Borç da zamanında ödenmezse kişilerde bir gevşeklik görülür, borçluluk duygusu zamanla azalır. Borç uzun süre ödenmez olur, hatta hiç ödenmez bile. Dert de böyledir; zamanında önlem alınmaz ve hastalık uzarsa, kişi sonunda güçsüz kalır; dayanma gücü kalmaz ve ölür.
* Borcun ödenmesi geciktikçe borçluluk duygusu gevşer. Zamanaşımı ile borç ödenmez olur.Dert uzayınca da hastayı güçsüz bırakır, alır götürür.
Mart ayı, dert ayı
Mart ayında hava sıcaklıkları çok değişken olur. Kış ile ilkbahar arasındaki geçiş dönemi olduğu için insanlar hastalıklara karşı kendilerini koruyamazlar, daha kolay hastalığa yakalanırlar.
Olan dört bağlar olmayan dert bağlar
* Zengin, varlıklı kişi dilediği gibi yaşar; istediği gibi yer, içer; giyinir, kuşanır; rahatına rahat katar. Ama yoksul kişi değil rahatına bakmak, geçimini temin edemediği için içten içe üzülür; acı çeker.
* Varlıklı kimse dilediği gibi yaşar, giyinir ve kuşanır. Elbise üstüne elbise giyinir, çevresine caka yapar. Fakir kimse ise yoksulluğun acısını çeker, dertleri yumak yumak büyütür.
* Zengin giyinir, kuşanır, istediği gibi yaşar. Fakir ise yoksulluğun acısını çeker.
Dertsiz baş olmaz
* Hemen herkesin az veya çok bir derdi vardır. Dertsiz insanın düşünülmesi mümkün değildir. İnsan bunu bilmeli ve karamsarlığa kapılmadan dertlerini azaltmaya çalışmalıdır.
* Herkesin az, çok derdi vardır. Derdi olmayan kimse yoktur.
* Hayat, düz bir çizgi üzerinde gitmez. Hayat yolunun inişide, çıkışıda vardır. Durum bu olunca, bu yola adım atan herkes mutlaka yokuş(lar)la karşılaşacaktır. Aşılması zorunlu olan bu yokuşlardan dolayı da, herkesin az, çok derdi, sıkıntısı olacaktır. Derdi olmayan kimse yoktur.
Ağacı kurt insanı dert bitirir
* Ağaç kurdu, içine yerleştiği bir ağacı veya tahtayı özünden, içten içe yiyerek çürütür ya da kurutur. Dert ve üzüntü de tıpkı ağaç kurdu gibidir. İnsanı içten içe yıpratır, perişan eder, dayanıksız kılar, yiyip bitirir.
* İnsanlar çok fazla üzüldüklerinde sağlıklarını yitirirler” anlamında kullanılan bir söz.
* Kurt, ağacı nasıl içinden yiyerek çürütürse, dert ve üzüntüde insanı öyle yıpratır. Nice sağlam görünüşlü ağaç vardır ki, ansınız kuruduğunu yada hafif bir esintiyle yıkıldığını görürüz. Ağacı görünmeyen kısmından kemiren kurt gibi, insanıda gam ve keder için için bitirir. Bunun gibi, sağlıklı bir insanın birden çöküşüne, basit bir hastalıkla başedemeyip ölmesine tanık oluruz.
Dert, çekene göredir
Bir derdin büyüklüğü kişiden kişiye değişir. Çünkü her kişinin etkilenme derecesi farklıdır. Bu bakımdan, bir kimse için büyük olan dert, bir başkası için küçüktür.
Dertsiz baş, bostan korkuluğunda
Can taşıyan her başın bir derdi vardır. Derdi olmayan, ancak bostan korkuluğu gibi cansız başlardır.
Aşk ağlatır, dert söyletir
Âşık olan kişi, yaşadığı olaylar karşısında duygusaldır. Mutsuzluğunu ağlamakla yansıtır. Derdi ve sıkıntısı çok olan bir insan da her önüne gelene dert ve sıkıntılarını anlatmaya başlar.
Dertsiz baş terkide gerek
Herkesin kendine göre bir derdi, sıkıntısı vardır. İnsan yaşadığı sürece dertten, sıkıntıdan uzak kalamaz. Kesilip atın heybesine konmuş düşman başı dertsiz baştır. Yani dertsiz baş, ölmüş insan başıdır.
Dert Deli Ahmet’in başında
Sorumluluk yüklenenler bir yolunu bulup sorumluluktan kurtulur. Sorumluluk kimsesizin, savunmasızın üstünde olur.
Dert gitmez, değişir
İnsanın başı dertten hiçbir zaman kurtulmaz. Bir dert biter, başka bir dert başlar.
Dertsiz bir kabak varmış, onun da başını kesip içini oymuşlar
Görünüşe göre dertsiz sanılan kişilerin de türlü dert ve sıkıntılarının olduğu unutulmamalıdır.
Allah, sevdiği kuluna dert verir
İslam inancına göre Allah sevdiği kullara sık sık dert vererek onları dener ve ne derece sabırlı olduklarını ölçer, inanmış kişiler her şeyde olduğu gibi sıkıntıda da Allah’ı hatırlar ve her derdin Allah’tan geldiğine inanarak yakınmazlar. Kulun bu davranışı Allah’ın hoşuna gider ve o kişiye gerek bu dünyada; gerekse öte dünyada mükâfatlar verir. Kula gereken şey, sıkıntılara sabırdır.
Söylesem söz olur, söylemesem dert
Yaptığı çok kötüdür. Yüzüne vurulsa dedikodu yapıp üste çıkmaya çalışacaktır. Ben de düşman kazanacağım. Söylemesem bu yaptıkları yanına kâr kalacak, bir daha tekrarlanacak, kötü sonuçlar alınacaktır. Bu da bana sıkıntı verecek bir durum oluşturacaktır.
Ağacı kurt, insanı dert bitirir
Ağaç kurdu, içine yerleştiği bir ağacı veya tahtayı özünden, içten içe yiyerek çürütür ya da kurutur. Dert ve üzüntü de tıpkı ağaç kurdu gibidir. İnsanı içten içe yıpratır, perişan eder, dayanıksız kılar, yer bitirir.
Allah, sevdiğine dert verir
Her sevginin bir bedeli vardır. O bedel bazen ağır da olabilir. Allah, sevdiği insanı sınamak için ona dert verir. Allah tarafından sevildiğinin bir göstergesidir. Allah, derdin kendisinden geldiğine inanarak bundan yakınmayan, sabır eden insanları ödüllendirecektir.
Dert gider ama yeri boş kalmaz
İnsanın başı dertten hiçbir zaman kurtulmaz. Bir dert biter, başka bir dert başlar. İnsan, hayatı boyunca dertler yaşar. Bunu bilip buna göre hazırlıklı olmak gerekir.
Mart çıkmadıkça dert çıkmaz
Kış hastalıkları, mart ayı geçmedikçe bitmez.
Dert ağlatır, aşk söyletir
Dert ve sıkıntılar insanı üzer, bunaltır, üzüntü verir, hatta ağlatır. Aşka tutulan kişinin duyguları coşkundur, duygularını dışa vurarak rahatlamak ister, durmadan konuşur.
Dert bir olaydı ağlamak kolaydı
Tek bir derdi olan kişi ağlar, sızlar belki de bir yolunu bulup derdini aşar. Ama derdi birden çok olana ağlamak da yetmez.
Dert gezmiş, derman beraber gezmiş
Yaşayan her canlının türlü sıkıntıları ve dertleri vardır. Ölüm hariç her derdin çaresi vardır. İnsan sıkıntı ve dertlerine katlanmak yerine, çareyi bulma yollarını aramalıdır.
Dertsiz baş, mezara taş
Herkesin kendine göre bir derdi, sıkıntısı vardır. Yaşayan her insan dertten, çileden yakasını kurtarabilmiş değildir. Yaşadıkça da kurtaramayacaktır. Dolayısıyla dertsiz insan ancak mezarda bulunur. Bu demektir ki, insan dertten ancak ölünce kurtulacaktır. Mezar taşıyla temsil edilen baş dertsizdir.
Etin çiği et getirir, ekmeğin çiği dert getirir
Etin az pişmişi daha sağlıklı ve faydalıdır. Ekmeğin ise az pişmişi sağlıksızdır.
Dertsiz kul olmaz
Her insanın kendine göre bir derdi ve sıkıntısı mutlaka vardır. Umutlarla birlikte dertler de başlar. Kişiler ancak öldükleri zaman dertten kurtulabilirler.
Uzun geceyi dert çeken bilir
Dert çeken kişi için zaman daha zor geçeceği için, derdi olanlara gece de olduğundan uzun gelir.