1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonunda yapılan Ayastefanos Antlaşması Rusya açısından son derece olumlu koşullar içeriyordu. Ruslar Balkanlar’da ve doğuda Osmanlılardan kopardıkları topraklar ile güç kazanmışlar, yeni Balkan devletleri üzerinde belirgin bir üstünlük sağlamışlardı. Ama bu yeni durum Ortadoğu’daki konumu açısından İngiltere’yi ve Balkanlar’da gözü olan Avusturya’yı rahatsız ediyordu. Almanya’yı da yanlarına çeken bu iki devlet Ayastefanos Antlaşması’na karşı çıkarak bir uluslararası konferans toplanmasını istediler. Yeni bir savaşı göze alamayan Rusya bu öneriyi kabul etmek zorunda kaldı. Böylece Ayastefanos Antlaşması’nı değiştirmek üzere Berlin’de, Almanya Başbakanı Otto von Bismarck başkanlığında 13 Haziran 1878’de bir kongre toplandı. Berlin Kongresi’ne Avusturya, Fransa, İngiltere, İtalya, Almanya, Rusya ve Osmanlı Devleti katıldı. Bir ay süren görüşmelerin sonunda 13 Temmuz 1878 yılında taraflar Ayastefanos Antlaşması’nın yerine geçmek üzere Berlin Antlaşması’nı imzaladılar.
Bu antlaşma hükümlerine göre Ayastefanos Antlaşması ile kurulan büyük Bulgaristan üçe bölündü. Makedonya, reformlar yapmak koşuluyla Osmanlılar’a bırakıldı. Özerklik verilen Doğu Rumeli Osmanlı egemenliğinde kalacak, ama atanacak vali Hıristiyan olacaktı. Sınırları kuzeyde Tuna, güneyde Balkan Dağları olmak üzere daraltılan Bulgaristan kendi hükümeti ve milisi olan, Osmanlı İmparatorluğu’na vergi ödeyen özerk bir prenslik durumuna getirildi. Antlaşmanın Öteki hükümlerinde ise Romanya, Sırbistan ve Karadağ tam bağımsız devletler olarak tanındılar. Osmanlı Devleti’nin sınırları içinde sayılan Bosna-Hersek’in yönetimi geçici olarak Avusturya’ya verildi. Kars, Ardahan, Batum Rusya’da kaldı. Doğubeyazıt ve Eleşkirt Osmanlı Devleti’ne geri verildi. Ayrıca Osmanlı Devleti Rusya’ya taksitle 60 milyon lira savaş tazminatı ödemeyi üstlendi.
Berlin Antlaşması Rusya’nın Balkanlar’da Ayastefanos Antlaşması ile sağladığı üstünlüğü en aza indirdi. Ama Avrupa’daki büyük devletlerin birbirleriyle çatışan çıkarlarını uzlaştıran bu antlaşma, etkilerini 20. yüzyılın başlarına kadar sürdürecek bir dengesizlik de yarattı.
Berlin Kongresi İngiltere’nin Osmanlılar’a karşı tutumunda köklü değişiklikler yarattı. O tarihe kadar Osmanlı Devleti’nin Rus Çarlığı’nca yıkılmasını önlemeye çalışan İngiltere, Osmanlılar’ın yıkılmasının kaçınılmazlığı yargısına vararak bu yaklaşımını değiştirdi. Buna bağlı olarak da ya Osmanlı topraklarını kendisi ele geçirmek ya da bu topraklar üzerinde kendisine yakın küçük devletler kurdurmak amacıyla girişimlere başladı. Amacı Rusya’nın Akdeniz’e inmesini engellemekti. Bu durum Osmanlı Devleti’nin dış politikasında İngiltere’nin boşalttığı yeri Almanya’nın almasına yol açtı. Böylece Almanya ile başlayan yoğun ilişkiler, Osmanlı Devleti’nin Almanya’nın yanında I. Dünya Savaşı’na girerek dağılmasına yol açan sürecin başlangıcı oldu.
Berlin Antlaşması’nın ardından Osmanlı-Avusturya ilişkilerinde de temelli değişiklik oldu. Osmanlı Devleti’nin dağılmamasını, Rusya’nın Balkanlar’a yerleşmemesi için bir güvence olarak gören Avusturya, kongre sırasında bu görüşünü değiştirdi. Bu ülke de İngiltere gibi Osmanlılar’ın çöküşünü kaçınılmaz olarak değerlendirmeye başladı ve dış politikasını Slav birliğini engelleyerek Selanik’e kadar yayılma üzerine kurdu. Böylece Balkanlar’da Avusturya ile Rusya arasında yoğun bir rekabet başladı.
Berlin Antlaşması’nın en önemli sonuçlarından biri kuşkusuz Rusya’nın kongreden umduğu sonuçları elde edememesiyle ortaya çıktı. Rusya, Almanya’dan beklediği desteği göremeyince, Alman, Avusturya ve Rus imparatorlarının oluşturduğu Üç İmparator Birliği’nden çekildi. Birliğin dağılması ve Avusturya ile Rusya arasında başlayan amansız rekabet aynı zamanda I. Dünya Savaşı’yla noktalanan sürecin de başlangıcı oldu. Bu arada Berlin Kongresi’nden istediklerini elde edemeyerek küskün ayrılan İtalya da Akdeniz’de bir yayılma siyaseti izlemeye başladı. Bu yayılmayı gerçekleştirmek amacıyla da Almanya ve Avusturya ile birlikte hareket etmeyi uygun gördü.
Berlin Antlaşması nedir ve Berlin antlaşması kimler arasında yapılmıştır?
Berlin Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu, Rus İmparatorluğu, Büyük Britanya, Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, İtalya Krallığı ve Fransa arasında 13 Temmuz 1878 tarihinde Berlin’de imzalanan barış antlaşmasıdır.
Berlin Antlaşması Maddeleri
– Büyük Bulgar Krallığı toprakları; Asıl Bulgar Prensliği, Doğu Rumeli ve Makedonya olmak üzere üçe ayrılarak Osmanlı egemenliğine bırakılmıştır.
– Doğubayezıt Osmanlı Devleti’ne geri verilecektir.
– Karadağ, Sırbistan ve Romanya’nın bağımsızlığı devam edecek, fakat sınırları değiştirilecektir.
– Osmanlı toprakları olan Bosna ve Hersek’in yönetimi geçici olarak Avusturya’ya bırakılacaktır.
– Osmanlı Devleti’nin Rusya’ya ödeyeceği savaş tazminatı taksitlendirilerek arttırılacaktır. (60 milyon ruble)
– Teselya Bölgesi Yunanistan’a verilecektir.
– Rum ve Ermenilerin çoğunlukta olduğu yerlerde yapılacak, ıslahatlar için Avrupalı devletler bilgilendirilecektir. Ayrıca doğudaki Ermeniler, Kürt ve Çerkezlere karşı korunacaktır.