Alaska; Amerika Birleşik Devletleri’nin 49. eyaletidir. Alaska yüzölçümü 1.718.000 km², nüfusu 2018 yılına göre 737.438’dir. Ülkenin yaklaşık 1/5′ ini kaplayan Alaska, birliğin en büyük eyaleti, buna karşın nüfusu en düşük olanıdır.
Alaska; Kuzey Amerika’nın kuzeybatı ucunda, kuzeyden Kuzey Buz Denizi, güneyden Alaska Körfezi ve Büyük Okyanus, doğudan Kanada, batıdan Bering Denizi, Bering Boğazı ve Çukçi Denizi ile çevrilidir. Seward Yarımadası,Rusya Federasyonu’nun uzak-doğu ucuna yalnızca birkaç km uzaklıktadır; bu iki kara parçasını dar Bering Boğazı ayırır.
Tundralarla çevrili olan yarımadada çok az insan yaşar. Eyaletin, Rusya Federasyonu’na uzanan bir başka bölümü de Alaska Yarımadası ve Aleut Adalarıdır. Alaska Yarımadasının belkemiğini oluşturan Aleut Sıradağları, yeşilliklerle kaplı; ağaçsız Aleut Adaları boyunca uzanır. Güney kıyısında, Alaska Körfezi’nin oluşturduğu iki büyük koy vardır: Cook ve Prens William koyları. Bu iki koy arasında güneybatıda Kodiak Adası’na doğru uzanan Kenai Yarımadası yer alır, Kuzey Amerika’nın en yüksek noktası olan McKinley Dağı (5.934 m). Alaska’nın orta ve güney bölgesindeki Aleut Sıradağları üzerindedir. Alaska Yarımadası ve Aleut Adaları’nda çok sayıda yanardağ vardır. Yarımadanın kuzey-güney uzunluğu 1.470 km, doğu-batı uzunluğu 1.300 km’dir. Güneydoğuda, Yukon (Kanada) sınırında uzanan Wrangell Dağları; güney kıyısı boyunca Chugach Dağlan, öteki önemli sıradağlardır. Eyaleti doğu-batı doğrultusunda aşan Yukon ve kolları Porcupine, Tanana ve Koyukuk; kuzeyde Noatak ve Kuskokvim; güneybatıda Sustina ve Copper başlıca ırmaklardır. Yüzölçümünün olağanüstü büyüklüğü, ikliminde çeşitliliklere yol açar. Örneğin, güney kıyılarında okyanus iklimi, iç kesimlerde kara iklimi, kuzeyde arktik çöl iklimi egemendir. Ülke genelinde yıllık ortalama sıcaklık 6.5°C, yağış tutarı 2.175 mm’dir. Alaska doğal kaynaklar açısından ABD’nin en zengin eyaletidir. 1959’da, ABD’ye katıldıktan sonra başlayan ham petrol üretimi, 30 yılda, 150 bin varilden (1 varil 159 litre), 666 milyon varile, bir başka deyişle 1.2 milyon tondan 106 milyon tona (ABD üretiminin % 23’ü) ulaşmıştır. Prudhoe Körfezi, Kuparuk Irmağı, Cook Koyu, en önemli petrol üretim alanlarıdır. 9.2 milyar m3’lük doğal gaz üretiminin % 84’ü ham petrolden sağlanır. Her iki ürünün yanı sıra, kömür, kum ve çakıl, kalay, antimon, altın, gümüş, kereste,önem taşıyan öteki doğal kaynaklardır. Kuzeyde Prudhoe Körfezi’nden çıkarılan ham petrol, Transalaska Boru Hattı ile güneyde Prens William Boğazı’ndaki Valdez Limanı’na ulaştırılır.
Alaska’nın ekonomisi, petrol, doğal gaz, madencilik, balıkçılık ve orman ürünleri endüstrilerine dayanır. Eyalet GSMH’smın % 65’ini bu sektörler yaratır. Kişi başına düşen ulusal geliri en yüksek eyalet olmasına karşın, son yıllarda işsizlik oranı artmış durumdadır. Bunda, dünya ham petrol fiyatlarının son on yıldır düşmesinin rolü büyük oldu. Ancak, 1987’de, Arktik bölgesi kıyıları açığında bulunan yeni doğal gaz ve petrol yatakları, 1990’lı yıllarda ekonomiye önemli katkı sağlayacaktır. İklim koşulları ve tarım alanlarının sınırlı oluşu nedeniyle tarım etkinlikleri sınırlıdır. 808.000 hektar alanın % 90’ı kullanışsızdır. Başlıca tarım ürünü patatestir. Güneybatı Alaska’da büyükbaş hayvan, Batı Alaska’da rengeyiği yetiştirilir. Turizm son yıllarda, ekonomiye güçlü bir kaynak oluşturma yolundadır.
Nüfusun % 15’ini Eskimolar ve Kızılderililer, % 2.5’ini Zenciler, geri kalanının Beyazlar oluşturur. Ancak, toplam nüfusun yaklaşık 1/3’ü üslerde görevli ABD askeri personelidir. Eğitim, sağlık hizmetleri gelişmiş düzeydedir.
Alaska’nın Dağları
Kuzeyde Brook, güneyde Alaska sıradağları vardır. Kuzeyde, yüksekliği 3000 metreyi geçmeyen dağlara karşılık, güneydeki Alaska sıradağları yüksek ve sarp yamaçlarla dolu genç dağlardan meydana gelmiştir. Kuzey Amerikanın en yüksek yeri olan McKinley Tepesi (6.240 m.) buradadır. Millî Park olan McKinley Dağı Alaska’nın en çok turist çeken yeridir. Aleut sıradağları Alaska Dağlarının güney-batıya doğru uzanan bir parçası gibidir. Bu dağların 1000 km. ye yakın bir kısmı Alaska yarımadasını meydana getirir. Denizin içine doğru 3.000 kilometre kadar uzayan Aleut takımadaları bu dağların devamıdır. Aleut sıradağlarında birçok faal yanardağlar vardır.
Alaska’nın Nehirleri
Alaska’nın en önemli ve büyük nehri Kanada topraklarından çıkarak Bering Denizine dökülen Yukon nehridir (3.300 km.). Hazirandan ekime kadar ulaştırmaya elverişli olan bu nehirden başka Kuskokwim nehri de Bering Denizine dökülür. Kuzey ve Güneye akan daha başka nehirler de vardır. Buzullar en çok Alaska sıradağlarında bulunur.
Alaska’da binlerce göl vardır. Bunların en büyükleri Alaska Yarımadasının başlangıcında bulunan İlliama ve Clark gölleridir.
Alaska’da iklim
Alaska başlıca üç iklim bölgesine ayrılır. Brook Dağlarının kuzeyi kutup bölgesidir. Çıplak bir arazidir, iklim kutup iklimidir. Yağmur miktarı 12 sm. kadardır. Güney ve güney-batı kesimlerinde Büyük Okyanus iklimi hüküm sürer. Burada sıcaklık daha fazladır. Yağışlar ise yılda 300 sm. yi geçer Alaska’nın ortasını kara iklimi kaplar, ısı kutup bolgesindekine yakındır. Yağış yılda 50 sm. kadardır.
Alaska’nın Doğal Zanginlikleri
Alaska’daki başlıca maden altındır. Ayrıca, zengin kok kömürü, platin, kalay madenleri de vardır.
Çok zengin ormanları olan Alaska’da 1950’den sonra bir endüstri haline getirilen kerestecilik gittikçe gelişmiştir. Tongass Milli Ormanının Amerika’nın yıllık ihtiyacını karşılayacak kapasitede olduğu hesap edilmiştir.
Alaska’nın başlıca ekonomik zenginliğini balıkçılık ve kürkçülük teşkil eder. Konservecilik gelişmiştir. Kürkçülük de Alaska’nın zengin bir endüstrisi halindedir. Tilki, kurt, kunduz, mavi tilki, vaşak, mink, elde edilen kürklerin başında gelir.
Alaska’da, bitki yetişme mevsiminin kısalığına rağmen, bilhassa güneyde ve güneydoğuda, tahıl yetiştirilir. Soğuk iklimde yetişebilecek sebze ve meyvelerin de her çeşidi bulunur.
Alaska Tarihi
Rus gezginlerinin bulunduğu Alaska’da ilk yerleşimi, 1784’te Grigori Shelek, Kodiak Adası üzerinde gerçekleştirdi. Bu sıralarda kuzeybatı kıyılarına ilişkin çekişme arttı, İngiliz ve Amerikan ticaret gemileri Ruslara gözdağı vermeye başladı. Rusların Alaska’ya olan ilgileri giderek azaldı; 1876’da, Alaska 7.200.000 dolar karşılığında ABD’ye satıldı. 1880’de, Juneau’da altın bulunduktan sonra Alaska’ya bir yönetici ve zayıf da olsa yerel bir yönetim atandı. Alaska’daki araştırma gezileri, 1898-1899′ da Nome ve 1902’de Fairbanks bölgelerinin bulunmasıyla sürdü. Alaska ile İngiliz Kolumbiyası arasında sınıra ilişkin çekişme, 1903’te anlaşma sağlanmasıyla sona erdi. Bundan sonra bölgede hızlı bir gelişme dönemi başladı. Önemli sermaye gerektiren madencilik Doğulu kapitalistlerin eline geçti. 1900’de Sitka’nın yerine Juneau yönetim merkezi oldu. Yerel hükümetin kurulduğu ve Alaska’nın ABD topraklarına katıldığı 1912’de yeni bir dönem başladı. 1915’te hükümetin desteğiyle Seward-Fairbanks arasında demiryolu yapımı başlatıldı. Alaska’da gittikçe etkinliğini yitiren altın madenciliği yerini balıkçılığa bıraktı. İkinci Dünya Savaşı, Alaska ekonomisinin gelişiminde dönüm noktası oldu. Bu dönemde ABD ile bağlantı sağlayan yol yapımı gerçekleştirildi. Japonların işgal ettiği Aleut Adalarından Attu ve Kiska 1943’te geri alındı. Savaştan sonra geliştirilen havayolu ulaşımı, kurulan askeri üsler, Alaska’nın kalkınmasında önemli rol oynadı. 1950-1960 arasında bölgenin nüfusu iki katına ulaştı. 1959’da ABD’ye katılarak eyalet konumu kazandı. 27 Mart 1964’te, 114 kişinin ölümüne ve büyük maddi kayba yol açan deprem, Kuzey Amerika’da bugüne kadar görülen ikinci şiddetli yersarsıntısıdır. 1956’da hazırlanan ve günümüzde de yürürlükte olan anayasaya göre Eyalet Parlamentosu, seçimle işbaşına gelen 20 üyeli Senato (yasama süresi 4 yıl) ve 40 üyeli Temsilciler Meclisi’nden (yasama süresi 2 yıl) oluşur. Eyalet, Kongre’ye 2 senatör, 1 temsilci gönderir.