Mütevelli, bir vakfın ya da benzeri bir şeyin yönetimi kendisine verilmiş olan kimse demektir.
Akıl sahibi, güvenilir, günahkâr olarak tanınmayan, vakfı bizzat kendisi veya vekili aracılığıyla idare edebilen kimseler mütevelli olabilirler. Bu vasıflara sahip olmaları şarttır. Buna karşılık mütevellinin bulûğa ermiş, müslüman, hür, erkek ve görme yeteneğine sahip olması şart değildir.
Bir vakfa vekâleten mütevelli tayin edilebilir mi?
Mütevellisi mevcut olan bir vakfa ihtiyaç duyulmadıkça vekâleten mütevelli tayin edilemez. Fakat mütevellisi kayıp olup yaşayıp yaşamadığı bilinmeyen (mefkûd), meşrûtün lehin (yararına mal vb. şeyler vakfedilmiş kimse) mütevellileri de henüz çocuk bulunan veya uzak bir yere gidip kaybolan veya hainlik ile itham edilen bir mütevelli yerine vekâleten mütevelli atanabilir.
Mütevellilerin yapacakları işler nelerdir?
Mütevellilerin, vakıfları tamir etmek, vakıf akarlarını kiraya vermek, kira paralarını toplamak veya toplatmak, bazı vakıfların tasarruf hakkının devrine ve dağıtılmasına izin vermek, vakıfların hukukunu korumak için gerektiğinde dava açmak, vakıfların gelirlerini verilmesi şart koşulan kişi veya yerlere harcamak, vakıfta görevli olanın kontrol etmek, kesin hesapları resmî makamlara vaktinde vermek gibi görevleri vardır. Ancak bir mütevelli, vakıf tarafından kendisine izin verilmemişse o vakfa ait görevleri yönlendiremez. Bu yönlendirme, yetkili bir hâkim veya başka bir resmî makama aittir.
Mütevellilerin muhasebeleri nasıl yapılır?
Mütevelliler, birkaç senede bir hâkim tarafından muhasebeye tâbi tutulurlar. Ancak bir mütevellinin, her sene veya birkaç senede bir hâkimin bilgisi dahilinde muhasebesinin yapılması şart koşulursa bu şarta riayet etmek gerekir. Akarların gelirlerine ve harcamalarına dair sorular sorulup çizelgeler hazırlanır. Hainlik ettiği sabit olan bir mütevelli, bizzat vakfeden kimse bile olsa yine görevinden alınır.
Muhasebe işlemleri şimdilerde Vakıflar İdaresi tarafından belirli aralıklarla yapılmaktadır.