Osmanlı Devleti toplumun ihtiyaçlarını karşılamak için üretime büyük önem vermiştir. Osmanlı Devleti’nin üretim yapısı tarım, hayvancılık ve ticaret’ten ibaretti.
Osmanlı Devleti’nin en önemli gelir kaynağı tarım ürünlerinden alınan vergilerdir. Devlet sahibi olduğu toprağın kullanım hakkını köylüye verir ve yükümlülüklerini yerine getirmesini beklerdi. Köylünün görevi; toprağı habersiz terk etmemek, vergisini sipahiye ödemek, toprağı boş bırakmadan üretime devam etmektir. Devletin görevi ise halkın huzur ve güvenini sağlamaktı.
Hayvancılık: Tarımdan sonra hayvancılık köylünün bir diğer gelir ve uğraş alanıydı. Et, süt, yün, ulaşım ve taşımacılık alanlarında yararlanılan bir alandır. Hayvancılığa bağlı olarak dokumacılık ve dericilik gelişme göstermiştir. Hayvancılıkla uğraşan halka konargöçer adı verilmekteydi. Hayvancılıkla uğraşanlardan adetiağnam adı verilen vergi alınmaktaydı.
Ticaret: Osmanlı Devleti’nin kurulduğu coğrafi bölge önemli ticaret yolları üzerindeydi. Yapılan fetihler sonrasında ticaretin önemi daha da artmıştır. Tarım vergilerinden sonra devletin en önemli gelirini ticaret vergileri oluşturmaktaydı. Bunun bilincinde olan devlet adamları ticaretin gelişmesi için yerli tüccarlara kolaylıklar sağlamışlardır.
Ticacet yolları üzerinde menzil adı verilen dinlenme ve barınma yerleri yapılmıştır. Şehirlerde ürünlerin satıldığı bedesten, çarşı, kapan, pazar gibi alışveriş mekanları yapılmıştır (Saman pazarı, at pazarı, odun pazarı, un kapanı, yağ kapanı vb.). Esnaflar lonca teşkilatına bağlıydılar. Loncalar esnafların mesleki ve ahlaki eğitimlerini sağlamakta, ürünlerin kalitesini kontrol etmekte, çıraklık- kalfalık- ustalık belgelerini almalarını kontrol ederlerdi. Muhtesip ve emin adı verilen görevliler çarşı ve pazarda satılan malların denetimini yapmaktaydılar.
Kuruluş döneminde Osmanlı Devleti Anadolu ticareti için önemli olan şehirleri ve limanları ele geçirmek amacıyla fetihler yapmıştır. Rumeli ve Balkan topraklarında ilerledikçe bu bölgelerdeki ticari faaliyetleri de geliştirmek amacıyla tedbirler almıştır. Yapılan fetihler sonrasında önemli ticaret yollarının güzergahlarının ele geçirilmesiyle devlet bu alanda da çalışmalar yaparak ticaretin gelişmesi için ülke içinde teşkilatlar kurmuştur.
Menzil Teşkilatı: Yollar üzerinde taşımacılığın hızlı bir şekilde yapılmasını sağlamakla görevliydiler.
Derbentçiler: Ana yollarda geçitlerin denetiminden ve güvenliğinden sorumluydular.
Mekkari Taifesi: Taşımacılık yapan görevlilerdi.
Tüccarların zarar görmemesi için her türlü güvenlik tedbiri alınmaya çalışılmış, yollar üzerine kervansaray ve hanlar yapılmıştır. Zarar gören tüccarların zararları devlet tarafından karşılanmıştır. Yabancı tüccarlara ülkesiyle yapılan anlaşmalara göre kolaylıklar sağlanmış, bazı ülkelere kapitülasyonlar verilerek ekonomi canlı tutulmaya çalışılmıştır.