Divan-ı Hümayun Osmahlı Devleti’nde, Padişahın başkanlığında devlet yönetimi ile ilgili meselelerin görüşülüp karara bağlandığı meclisti. Bugünkü anlamışla Hükümet vazifesine görürdü.
Orhan Bey döneminde oluşturulan Divan-ı Hümayun’a Fatih dönemine kadar padişahlar başkanlık ederken, Fatih döneminden itibaren divana sadrazamlar başkanlık etmeye başlamışlardır. Divanda görülen konularda son söz padişaha aitti. Devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı divanın üyeleri ve görevleri şunlardır;
Veziriazam (Sadrazam)
• Padişahın mutlak vekili ve devletteki ikinci adamdır.
• Fatih döneminden itibaren divana başkanlık etmeye başlamıştır.
• Padişahın sefere çıkmadığı zamanlarda Serdar-ı Ekrem unvanı ile orduyu komuta ederdi.
• Devlet işlerinin yürütülmesinden sorumluydu.
• Padişahın haricinde devletin mührünü taşıyabilen kişidir.
Vezirler
• Askeri ve siyasi işlere bakan görevlilerdir.
• Sayıları en fazla yediye kadar çıkmaktadır.
Kazasker
• Eğitim ve adalet işlerine bakan görevliydi.
• Divandaki davalara bakardı.
• Kadı ve müderris atamalarını yapardı.
• Anadolu ve Rumeli olmak üzere iki kazasker bulunurdu.
• Medrese çıkışlı olmalıdır.
Defterdar
•Mali işlerden sorumluydu.
•Gelir ve giderleri kontrol ederek hâzineden sorumluydu.
•Anadolu ve Rumeli olmak üzere iki defterdar bulunurdu.
Nişancı
•Yazışmalara bakan görevlidir.
•Fethedilen toprakların yazımı, dirliklerin dağılımından sorumluydu.
• Devletin yazışmalarını yürütür, evraklara padişahın tuğrasını çekerdi.
Şeyhülislam
• İlmiye sınıfının başıdır.
• Fetva makamıdır. Kanunların dine uygunluğuna yönelik fikir belirtirlerdi.
Kaptanıderya
• Deniz kuvvetlerinden ve donanmadan sorumludur.
• Donanma komutanıdır.
Yeniçeri Ağası
• Yeniçeri ocağının komutanıdır.
• Yeniçeri ocağından ve askerlerinden sorumludur.
• İstanbul’un ve padişahın güvenliğinden sorumludur.
Reisülküttap
• Devletin özellikle dış işlerinden sorumludur.
• XVI. yüzyıldan itibaren dış politikada diplomasinin öneminin artmasıyla birlikte ön plana çıkmaya başlamıştır.