Milâttan altı yüzyıl önce yaşamış olan Yunanlı Tales, kehribarın yünlü bir kumaşa sürtüldükten sonra, bazı cisimleri çektiğini anlamıştı. Ama iki bin yıldan fazla bir süre bu çekme gücünün ne olduğu açıklanamadı. İngiliz bilgini William Gilbert, 1600 yılında, kehribarın sürtünmeden sonra bazı cisimleri çekmesi üzerinde tekrar durdu. Bu çekme gücüne Yunanca kehribar kelimesi elektrondan gelme elektrik adını verdi. Gilbert bu çekmenin bir tabiat gücü olduğunu da söyledi. Daha sonra Alman bilgini Guericke, 1633’te mekanik gücü elektrik gücüne çeviren bir küre yaptı. Bu küre döndürülünce sürtünme sonunda elektrik üreten ilk araç oldu. Ama elektrik konusundaki bilgilerimizi sırası ile ikisi İtalyan, biri Amerikalı diğer ikisi İngiliz olan beş bilgin ve mucit geliştirdiler. Bunlar Galvani, Volta, Franklin, Davy ve Faraday’dır.
GALVANİ: İLK ELEKTRİK AKIMI
Luigi Galvanİ (1737-1798) İtalya’da Bologna Üniversitesinin tıp fakültesi profesörlerindendi. Kurbağaları kesip biçer ve anatomileri Azerinde çalışırken, bir kurbağa bacağının anatomi bıçağına değince hızla geri çekildiğini gördü. Anatomi bıçağa sürtünme sonucu elektriklenmiş ve kurbağa bacağı, ona değince titremişti. Galvani bu olay üzerinde durdu. Sinirleri açıkta olan birkaç kurbağa bacağını bir telle birleştirdi. Teli de bir pencerenin demir rayına dokundurdu. Kurbağa bacakları yine titredi. Bu deneyler sonunda Galvani, ilk elektrik akımını elde etmiş oldu. Galvani canlılarda da elektrik gücü olduğunu ve bu gücün dokulardan geldiğini ortaya attı. Çalışmalarının sonuçlarını belirten bir eser yayınladı.
VOLTA: İLK PİL VE ELEKTRİK BATARYASI
Volta, Pavia Üniversitesinin fizik profesörüydü. Galvani’nin keşiflerini duyup İlgilendi ve onunla beraber incelemeler yaptı. 1800 yılında “Galvanik Volta Sütunu” denilen keşfini ortaya koydu. Volta, bir sıra bakır ve çinko plakayı kükürt asidine batırılmış bezlerle ayırmış, en baştaki bakır plaka ile sondaki çinko plakayı bir iletken telle bağlayınca devamlı elektrik akımı elde etmişti. Volta pili ve bataryası, elektrikle ilgili keşiflerde önemli adımlar oldu. Bugün, elektrik gerilimi (Volt), bu İtalya’lı bilgininin adını taşır.
FRANKLİN: PARATONERİN İCADI
Benjamin Franklin, Amerikalı mucit, yazar ve politika adamıdır. Amerika Birleşik Devletlerinin kuruluşunda rol oynamış, Amerikan anayasasını hazırlayanlardan biri olmuştur,
Franklin elektrikle ilgili çalışmalar yaparken yıldırımın ve şimşeğin elektrik akımından başka bir şey olmadığını anlamıştı. Bunu ispatlamak İçin 1752 yılının fırtınalı bir gününde uçurtma deneyini yaptı. Uçurtmanın üstünde elektrik toplamaya yarayan bir tel vardı ve çakan şimşeklerden uçurtmadaki tele geçen elektrik İpten yere iniyordu. Sürtmeyle; elde edilen elektrikle yıldırımın aynı şey olduğunu ortaya koyan Franklin, buluşunu geliştirerek binaları yıldırım düşmesinden koruyan paratoneri icat etti. Paratonerin ucundaki tel, yıldırımı çekip, toprağa veriyordu.
DAVY: İLK AYDINLATMA LAMBASI
İngiliz bilgini Humphrey Davy, Volta pili üzerinde çalışarak elektrik akımı ile ışık meydana getirme işini başardı. 1802 yılında 2000 pillik bir bataryanın iki ucuna birer karbon çubuk yerleştirdi. Karbon çubuklar parlamaya ve ışık vermeye başladı. 1815 yılında İngiltere’deki büyük bir maden kazasından sonra Davy’den madenler için emniyetli bir lamba yapması istenildi. Davy, tel bir kafes içindeki emniyet lâmbasını icat etti. Bu lambada sıcaklığı nakleden ağ, çıkan gazları hemen soğutup sıcaklığın yayılmasını önlüyordu. Davy daha sonra iki kömür çubuk arasından verilen elektrik akımı İle ışık meydana getiren ark lambasını icat etmiştir.
Davy 1829 yılında Öldü. Son günlerinde, Benim asıl keşfim Faraday’ı buluşumdur diyordu.
FARADAY: ELEKTROMANYETİK KANUNLAR VE İLK DİNAMO
Faraday (1791-1867) Davy tarafından yetiştirilmiş büyük bir bilgin ve mucittir. Çocukluğunda müvezzilik, kitap satıcılığı, ciltçilik yapmış, gençliğinde fizik ve kimya ile ilgilenmiştir. Davy, onun çok istidatlı bir genç olduğunu görmüş ve yanına almıştır. Faraday 26 yaşında iken bazı gazları sıvı hale getirmeyi başarmıştır. Sonra elektromanyetik kanunları ortaya koymuş, endüksiyon akımlarını keşfetmiştir. İlk basit dinamo onun eseridir. Pilin kutupları yerine elektrot deyimini koymuş, elektrikle ayrışan cisimlere elektrolik adını vermiştir. Mıknatısın ışık üzerindeki etkilerini bulan da odur. Faraday, yeni tip gözlük camları gibi pratik İcatlar da yapmıştır.
Faraday’ın çalışmalarını izleyen Fransız mühendisGramme, 1873 yılında mekanik gücün (Makine gücünü ) elektrik enerjisine çevrilmesini sağlayan elektrik jeneratörünü icat etmiştir. Bu jeneratörde bir bobin, manyetik alanda hızla döndürülerek elektrik enerjisi meydana getirmiştir. Daha sonra Edison elektriği günlük hayata uygulamış New York’ta ilk elektrik santralını kurmuştur (1882)