Hayber, Medine’nin yaklaşık 180 km kadar kuzeyinde başlayan ve denizden 850-1000 km yükseklikte yer alan etrafı volkanik topraklarla çevrili geniş bir vadinin adıdır.
Medine Vatandaşlık Sözleşmesine uymadıkları için şehirden çıkartılan Yahudilerin birçoğu Medine-Şam yolu üzerinde olan Hayber Kalesine yerleşmişlerdir. Tekrar belirtmek gerekirse Hayber, Suriye yolu üzerinde Yahudilerin oturduğu bir yerdi. Burada yedi kale vardı. Medine’den sürülen yahudilerin bir kısmı da burada ikamet ediyordu.
Hayber fethinin nedenleri
– Bölgeden geçen kervanlara Yahudilerin saldırmaları,
– Hayber Yahudileri Medine’ye saldırmak için bir plân hazırlamışlardı. Peygamberimiz bunlara elçi göndererek anlaşma teklif etti. Yahudilerin, Peygamberimizin teklifini kabul etmemeleri.
Hicret’in 7. yılında (629 yılında) Müslümanlara hücum etmek için Gatafan araplan ile anlaştılar. Onlar, saldırıya geçmeden, müslümanlar daha önce davranarak 1600 kişilik bir ordu ile yola çıktılar. Üç günde Hayber’e vardılar. Yahudiler müslümanları görünce kalelerine kapandılar.
Burada Peygamberimiz şöyle dua etti;
Ya Rab, biz senden bu ülkenin, bu ülke ahalisinin, bu ülkedeki her şeyin iyiliğini isteriz. Onun halkının ve içindeki her şeyin şerrinden sana sığınırız.
Önce Peygamberimiz anlaşma teklif etti. Fakat Yahudiler teklifi reddettiler. Bunun üzerine savaş başladı. 10 gün devam eden şiddetli çarpışma sonunda kaleler birer birer alındı. Hz. Ali bu savaşta çok büyük kahramanlıklar gösterdi. Bir ara kalkanı elinden fırlayıp düşünce orada bulunan bir kapıyı kalkan gibi kullanarak çarpışmaya devam etmişti. Savaşta müslümanlardan 10 kişi şehit oldu. Yahudilerden 93 kişi öldürüldü.
Bazı müslüman kadınlar da; örgü Örerek kazandıkları ile askerlere yardım etmek, hastalara ilâç vermek, savaş alanında askere su dağıtmak üzere bu savaşa katılmışlardır.
Hayber fethinin sonuçları
– Çaresiz kalan Yahudiler, barış istediler. Topraklarında kalarak çiftçilik yapmayı ve elde ettikleri ürünlerinin yarısını müslümanlara vermeyi teklif ettiler. İstekleri kabul edildi.
Peygamberimiz Yahudilere iyi davrandı. Buna rağmen, Yahudiler bir ziyafet vererek Peygamberimizi zehirlemeye kalkıştılar. Yemeğe zehir katıldığı Allah tarafından Peygamberimize bildirildi ve ağzına aldığı lokmayı dışarı atarak zehirlenmekten kurtuldu.
– Seferin sonucunda Şam ticaret yolunun kontrolü Müslümanların eline geçmiştir. Ekonomik olarak Müslümanların kazançlı çıktıkları bir fetih hareketi olmuştur.
Hayber fethinin önemi
Müslümanların ilk taarruz savaşıdır, ilk fethedilen yerdir. İlk kez cizye ve ürün vergisi uygulaması başlatılmıştır.