Uygur Devleti 744- 840 yılları arasında varlığını sürdürmüş Türk Kağanlığıdır. Çin kaynaklarında Uygur adı hücum eden, şahin gibi dolaşan anlamına gelmektedir. Hun soyundan geldikleri tahmin edilen Uygurlar önceleri Orhun ve Selenga nehirleri civarında yaşamışlardır. Basmil ve Karluklar ile birleşerek Kutluk Bilge Kül Kağan önderliğinde Ötüken merkezli Uygur devletini kurmuşlardır. Daha sonra Uygurlar Ordubalık (Karabalgasun) şehrini kurarak merkezi buraya taşımışlardır.
Moyen-Çur 747- 759
Uygurlar en parlak dönemlerini yaşamışlardır. Türk boyları hakimiyet altına alınmıştır.
Bögü Kağan 759- 780
Moyen- Çur’un ölümünden sonra oğlu Bögü Kağan devletin başına geçmiştir. Çin imparatorunun yardım isteği üzerine Çin’e yardım amaçlı sefer düzenlemiştir. Bu sefer esnasında Manihaizm dininden etkilenmiş ve bu dine girmiştir. Onun zamanında Manihaizm Uygurların resmi dini haline gelmiştir.
Manihaizm: III. Yüzyılda Pers İmparatoru Mani tarafından kurulmuştur. Bu din Hıristiyanlık ve Zerdüştlük inançlarının birleşmesinden oluşmaktadır. Mani dinine göre dünyada iyi ve kötü sürekli mücadele halindedir. Önce Batı ve Afrika’da yayılan din bu bölgelerde yasaklanınca Orta Asya’da yayılma fırsatı elde etmiştir.
Baga Tarkan 780- 789
Devlette vezir görevinde olan Baga Tarkan anlaşmazlığa düştüğü hükümdarı Bögü Kağanı öldürmüş ve hükümdar olmuştur. Baga Tarkan döneminde ülke içerisindeki isyanlar gittikçe artmıştır. Kıtlık ve salgın hastalıklar Uygurları zayıflatmıştır. Bunu fırsat bilen Kırgızlar, Uygur Devletine son vermişlerdir. Kırgızların hakimiyetine girmeyen Uygurların bir kısmı Karluk ülkesine, Çin sınırlarına ve Turfan bölgesine yerleşmişlerdir. Buralarda devlet kurmuşlardır.
Kansu Uygur (Sarı Uygurlar) Devleti 847-1226
Çin’in kuzeyinde Kansu bölgesinde hüküm sürmüşlerdir. Çok fazla siyasi ve askeri alanda güçlenememişlerdir. Zamanla Moğolların hakimiyete girmişlerdir.
Doğu Türkistan (Turfan Uygurları) Uygur Devleti 856-1209
Turfan bölgesinde hüküm sürmüşlerdir. Ticaretle uğraştıkları için ekonomik olarak güçlenmişlerdir. Moğol hakimiyetine girmişlerdir. Günümüzde Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesinde yaşamlarını devam ettirmektedirler.
Uygurlar Özellikleri
1. Din değiştiren ilk Türk devletidir.
2. Yerleşik hayata geçen ilk Türk devletidir.
3. Kalıcı mimari eserler bırakmışlardır.
4. Kağıt ve matbaayı kullanan ilk Türk devletidir.
5. 18 harften oluşan Uygur alfabesini kullanmışlardır.
6. Türk tarihinin ilk şehirlerini kurmuşlardır.
7. Türk Töresini yazılı hale getirmişlerdir.
8. Türk tarihinde ilk kez kütüphane kuran devletidir.
9. Orta oyunu ile Türk tiyatrosunun ilk örnekleri Uygurlara aittir.
10. Karabalgasun Yazıtlarını bırakmışlardır.