Tarih öncesi çağlar kaça ayrılır ve Tarih öncesi çağların genel özellikleri nelerdir? İşte Tarih öncesi çağlar ve özellikleri hakkında bilgi.
Yazının bulunmasından önceki döneme Tarih öncesi Çağlar denir. Tekrar belirtmek gerekirse yazının icadından önceki dönemlere “Tarih Öncesi Çağlar” denir. Tarih Öncesi Çağlar, Taş Çağı ve Maden Çağı diye ikiye ayrılır. Bu dönemle ilgili bilgilere ulaşmakta tarihe en fazla yardımcı olan bilim arkeolojidir. Döneme ait yazılı kaynaklar olmadığı için araştırmacılar kalıntılardan faydalanmaktadır.
a) Taş Çağı (MÖ 600000- MÖ 5000)
İnsanlık tarihinin en eski dönemi olarak bilinen Taş Çağı üç döneme ayrılmaktadır. Bunlar; Paleolitik, Eski Taş ve Kabataş Dönemi’dir. MÖ 600000 ile MÖ 10000 yılları arasında yaşandığı tahmin edilmektedir. Bu dönem iklim şartları açısından soğuk bir dönemdir. Tarihçiler tarafından buzul dönem olarak nitelendirilmektedir.
Bu dönemin genel özellikleri şunlardır;
✓ İnsanlık tarihinin en uzun ve ilkel dönemidir.
✓ Üretim faaliyetlerinin görülmediği bu dönemde insanlar doğaya bağlı yaşamışlardır.
✓ Bu dönemde insanlar konaklama yeri bulmak ve besin toplamak amacıyla küçük klanlar (aile) halinde hareketli bir şekilde yaşamaktaydılar.
✓ Avcılık ve toplayıcılık vardır.
✓ Hayvan postlarından yapılan kıyafetlere rastlanmaktadır.
✓ İnsanlar mağara ve kaya oyuklarında yaşamlarını devam ettirerek barınma ihtiyaçlarını gidermişlerdir.
✓ Çakmak taşlarını basit bir biçimde kesici, delici ve kazıcı aletler olarak kullanmışlardır.
✓ Mağara duvarlarına hayvan ve av sahnelerini konu edinen resimler yapılmıştır.
✓ Bu döneme ait kalıntıların bulunduğu yerler İspanya’da Altamira, Fransa’da Lasque Mağaraları, ülkemizde ise Antalya’da Karain, Beldibi, Belbaşı Mağaraları, Hatay Üçağızlı Mağarası ile İstanbul’da Yarımburgaz Mağarasıdır.
Mezolitik- Orta Taş – Yontma Taş Dönemi
MÖ 10000 ile MÖ 8000 yılları arasında yaşandığı tahmin edilmektedir.
Bu dönemin genel özellikleri şunlardır;
✓ Avcılık ve toplayıcılık devam etmiştir fakat henüz üretim faaliyetleri başlamamıştır.
✓ Mağara ve kaya sığınaklarında yaşam devam etmiştir.
✓ Bu döneme ait en önemli gelişme dönemin sonlarına doğru ateşin bulunmasıdır.
✓ Çakmak taşından yapılan mikrolit adı verilen küçük araç gereçler yapılmıştır.
✓ Dünyada bu döneme ait bilinen en eski yerleşim yeri Tacikistan”daki Kuldara Bölgesidir. Ülkemizde Antalya Beldibi ve öküzini Mağarası, Ankara Macunçay, Samsun Tekkeköy ve Göller yöresinde Baradiz”dir.
Neolitik- Yenitaş- Cilalı Taş Dönemi
MÖ 8000 ile MÖ 5000 yılları arasında yaşandığı tahmin edilmektedir. Neolitik dönemde insanoğlunun bugünkü yaşantısının temelleri atılmıştır. İklim şartlarının değişmesiyle birlikte havalar ısınmaya başlamıştır.
Bu dönemin genel özellikleri şunlardır;
✓ İnsanlar ova ve su kenarlarına inerek buralarda yaşamaya başlamışlardır.
✓ Tarımsal faaliyetlerin başladığı bu dönemde insanlar ilk yerleşim yerlerini oluşturmuşlardır.
✓ İlk yerleşim yerleri ağaç dallarından ve kamışlardan yapılan kulübeler iken zamanla köy yerleşimine doğru ilerleme olmuştur.
✓ Savunma amacıyla köylerin etrafları hendek ve çitlerle çevrilmiştir. Zamanla gelişen bu savunma biçimi askeri mimarinin ortaya çıkışında oldukça önemlidir.
✓ Bitki liflerinden elbiseler yapmışlardır.
✓ Menhir ve dolmen adı verilen mezarlar yapmışlardır.
✓ Yiyecek ve içecekleri muhafaza etmek amacıyla kilden çanak çömlekler yapmışlardır. Bu durum seramik sanatının başlangıcıdır.
✓ Tarımsal üretimle birlikte, üretim fazlası ortaya çıkmış değiş-tokuş usulü ile birlikte ticari faaliyetler, çalışmaya bağlı olarak iş bölümü ve mal mülk sahibi olmaya bağlı olarak özel mülkiyet gelişmiştir.
✓ özel mülkiyetin oluşmaya başlamasıyla hukuk kurallarının ortaya çıktığı tahmin edilmektedir.
✓ Bazı hayvanlar evcilleştirilerek bunların etinden, sütünden ve güçlerinden yararlanılmıştır. Evcilleştirilen ilk hayvanın köpek olduğu tahmin edilmektedir.
✓ Dünyada bu döneme ait ilk yerleşim yerleri Mezopotamya, Anadolu, Suriye ve İran”da bulunmaktadır. Ülkemizde Konya Çatalhöyük, Diyarbakır Çayönü ve Gaziantep Sakçagözü bu döneme ait yerleşim yerleridir.
b) Maden Çağı (MÖ 5000 – MÖ 3000)
Maden çağının başlamasına etki eden en büyük gelişme ateşin kontrol altına alınarak kullanılmaya başlanmasıdır. Madenlerin işlenebilmesi için eritilerek şekil verilmesi gereklidir. Bu aşamada ateş kullanılmaktadır. Tarihçiler tarafından madenlerin daha fazla kullanılmasından dolayı maden çağı olarak isimlendirilen bu dönem üçe ayrılmaktadır. Kalkolitik- Bakır Dönemi, Bronz-Tunç Dönemi ve Demir dönemi
Kalkolitik- Bakır Dönemi
Doğada bol bulunmasından ve kolay işlenmesinden dolayı kullanılan ilk maden bakırdır.
Dönemin genel özellikleri şunlardır;
✓ Maden devrinin en uzun dönemi olarak bilinmektedir.
✓ Bakır, doğada bol bulunmasından ve kolay işlenmesinden dolayı kullanılan ilk madendir.
✓ Altın ve gümüş madenleri de işlenmekle birlikte bu madenler az olduğu için kıymetli sayılmış ve genelde süs eşyalarının yapımında kullanılmıştır.
✓ Tarımda bereketi simgeleyen heykeller madenlerden yapılmaya başlanmıştır.
✓ Dini inanışlar bu dönemde gelişmiştir.
✓ Ülkemizde bu döneme ait önemli merkezler Çorum”da Alacahöyük, Denizli”de Beycesultan, Çanakkale”de Kumtepe ve Truva”dır.
Bronz-Tunç Dönemi
Bakırın kalay ile karıştırılması sonucunda elde edilen maden tunçtur. Tunç madeni bakıra göre daha sağlam ve serttir.
Dönemin genel özellikleri şunlardır;
✓ Araç-gereç yapımı biraz daha gelişmiştir.
✓ Tunçtan yapılan aletler daha çok tarım ve savaş alanına yöneliktir.
✓ Bu dönemde ilk şehir devletlerinin kurulduğu bilinmektedir. (Sümer- Akad- Hitit)
✓ İnsanlar arasında ticari ilişkiler başlamıştır.
✓ Bu döneme ait ülkemizdeki önemli merkezler Ankara Ahlatlıbel, Kayseri Kültepe”dir.
Demir Dönemi
Demir madeni insanlığın en önemli buluşlarından biridir.
Bu dönemin genel özellikleri şunlardır;
✓ Daha dayanıklı araç ve gereçlerin yapılmasıyla bugünkü teknolojik gelişmelerin başlangıcı olmuştur.
✓ Tarım alanında daha sağlam araç ve gereçlerin kullanılmasıyla üretim artmıştır. Tanmsal faaliyetlerde kolaylıklar sağlanmıştır.
✓ Üretimin ihtiyaçtan fazla olmasıyla daha önce başlayan ticari faaliyetler artarak devam etmiştir.
✓ Devlet örgütlenmeleri artmış ve Tunç döneminde kurulan devletler daha da büyümüştür.
✓ Silah teknolojisi gelişmiş ve büyük savaşların çıkmasında etkili olmuştur.
✓ Devrin sonlarına doğru yazının bulunmasıyla tarihi çağlara geçilmiştir.
✓ Ülkemizde Burdur Hacılar, Yozgat Alişar ve Çorum Alacahöyük bu dönemlere ait yerleşim merkezleri arasındadır.