Uluslararası Adalet divanı nedir ve uluslararası adalet divanı nerede, ne zaman kuruldu? İşte uluslararası adalet divanı hakkkında bilgi.
Uluslararası Adalet Divanı (İnternational Court of Justice) I.C.J, Uluslararası uyuşmazlıklara bakmak ve karar vermek üzere kurulmuş merkezi Hollanda’nın La Haye Kenti’nde bulunan. Birleşmiş Milletler Örgütü’ne bağlı uluslararası kuruluştur. Birleşmiş Milletler Örgütü’nün kuruluş girişimleri yapıldığı sırada, bu örgütün yargı organı olarak bir “Uluslararası Adalet Divanının kurulması gereği, ön çalışmalarda ortaya çıktı. Bu amacı sağlamak için. San Francisco Konferansı’na katılacak ülkelerin resmi hukukçularından oluşan bir Hukukçular Komitesi kuruldu. Hukukçular Komitesi 9-20 Nisan 1945 tarihinde Washington’da toplanarak bu konuda bir rapor hazırladı. Bu rapor 25 Nisan 1945’te San Francisco”da toplanan Birleşmiş Milletler Konferansı’na sunuldu. Ayrı bir incelemeden ve gerekli değişikliklerden geçtikten sonra. Birleşmiş Milletler Antlaşması’nın tamamlayıcı bir parçası olarak, antlaşmayla birlikte, 26 Haziran 1945’te imzalanarak, 24 Ekim 1945″te yürürlüğe girdi. Birleşmiş Milletler’in bir organı durumunda olan Divanın yargıçları, 6 Şubat 1946″da Londra’daki Birleşmiş Milletler Örgütü’nün ilk toplantısında saptandı. 18 Nisan 1946’da açılışı yapılan Uluslararası Adalet Divanı 70 maddeden oluşan kuruluş statüsünün 30. maddesi gereği, 85 maddelik bir Uluslararası Adalet Divanı İçtüzüğü hazırladı ve 6 Mayıs 1946’da, bu içtüzüğü kabul ederek resmen çalışmaya başladı.
Uluslararası Adalet Divanı, ulus farkı gözetilmeksizin seçilen ayrı ulusların 15 yargıcından oluşur. Yargıçlar devletlerce aday gösterilir ve 9 yıl süreyle seçilirler. Seçilen üyeler kendi aralarında 3 yıllık süre için bir başkan, bir de başkan yardımcısı seçer. Bu kimseler yeniden seçilmek hakkına sahiptirler. Divan oturumlarını genel olarak La Haye’deki merkezinde yapar. Ancak kendi kararıyla başka bir yerde de oturum yapabilir. Divan ayrıca, yargıçlarca aday gösterilen kişiler arasından 7 yıl süre için bir Divan Sekreteri (Grefye) ve yardımcısını seçer. Divan önünde yalnız devletler duruşma ehliyetine sahiptirler. Karışma hakkı da yalnızca devletlere tanınmıştır. Bu nedenle Divan”ın kararları yalnızca devletler için bağlayıcıdır. Bununla birlikte kişiler de yurttaşı oldukları devletler için bağlayıcıdır. Bununla birlikte kişiler de yurttaşı oldukları devletin benimsemesi durumunda sorunlarını Divan”a getirebilirler. Ancak daha önce kişinin, hakkını zedeleyen ülkenin yargı organlarına başvurması ve bu yoldan hakkını elde edememiş olması gerekir. Divan kendisine gelen uyuşmazlıkları uluslararası hukuka uygun olarak çözer. Devletler aralarında ki uyuşmazlıkları Divan’a, ya davaya taraf olan devletler arasında hazırlanan bir tahkimnamenin sunulmasıyla ya da taraflardan birinin Divan sekreterine verdiği dilekçeyle getirirler. Divan önünde tarafları özel görevliler temsil eder. Ayrıca, avukat ve danışmanlar da katılabilirler. Divan’a gelmiş uyuşmazlıklarda kendilerini ilgilendirdiğinde başka devletler de davaya karışma hakkına sahiptirler. Divan, kararlarını, hazır bulunan yargıçların çoğunluğuyla verir. Divan’ın kararları gerekçelidir, kesindir, karara itiraz edilmez. Ancak Divan’ın aldığı kararları uygulama yetkisi yoktur. Devletler bu alınan kararlara uyup uymamakta özgürdürler. Çünkü, uluslararası uyuşmazlıkları birlikte ya da tek başlarına Divan’a getirebilirler. Bunun dışında Divan’ın uyuşmazlıkları doğrudan gündeme alma yetkisi yoktur. Ayrıca Uluslararası Adalet Divanı’nın uyguladığı hukuk kurallarının uyulması zorunlu kurallar olduğu görüşü de tartışmalıdır. Sosyalist sistemi benimsemiş ülkeler devletler hukukunu “kaptalist – emperyalist” ülkelerin çıkarlarını yürütmek için bir araç olarak görmekte; bağımsızlığını yeni kazanmış ülkelerse devletler hukukunun klasik bazı kurallarını tanımamakta; bağımsızlıklarını 1945 öncesi kazanmış devletlerde devletler hukukunun büyük devletlerin çıkarlarına hizmet ettiğini savunmaktadırlar.
Ayrıca, devletler hukuku Batı devlet sisteminin bir ürünü olmasın karşın bu devletler bile buna pek uymamaktadırlar. Uluslararası Adalet Divanı kuruluşunun ilk yıllarında devletlerce çok az kullanıldı. 1949’a kadar yalnızca İngiltere Arnavutluk arasındaki Korfu Boğazı sorunu Divan’a getirildi. 1949’dan sonraysa bu sayıda artma görüldü. Uluslararası kuruluşlar da Divan’dan gerektiğince yararlanırlar. Ancak BM Ekonomik ve Sosyal Meclisi ile Vesayet Meclisi ve gene ayrıca 11 ihtisas kuruluşu sık sık danışma yoluyla görüş olarak Divan’dan yararlanırlar. 1972’de İngiltere ve Federal Almanya, morina avcılığı yüzünden İzlanda ile aralarında çıkan çatışmayı ve İzlanda’nın tek yanlı olarak ekonomik yararlanma bölgesini 12 milden 50 mile çıkarması sorununu Divan’a getirmek istediler. İzlanda’nın itirazı üzerine sorun daha da büyüdü. 1973’te Divan’ın bu davaya bakmaya yetkili olduğu açıklandı. Yine Fransa”nın Büyük Okyanus”ta nükleer denemeler yapması sorununu Divan’a getirdiler.
1979’da Amerika Birleşik Devletleri İran’da işgal edilen büyükelçilik binasında rehin olarak tutulan diplomatlarla konsolosluk görevlileri sorunu; 1984’te Amerika Birleşik Devletleri’nin Nikaragua limanlarını mayınlaması konusu Nikaragua tarafından Divan’a getirildi.