Ameliyathane, hastanelerde bir operatörün cerrahi tedavi amacıyla hastanın vücudu üzerine yaptığı kesme, yarma ve dikme işlemlerinin yapıldığı yani ameliyat edildikleri özel yer demektir. Kısacası ameliyathane, hastanede, cerrahi müdahlalerin yapıldığı yer demektir.
Ameliyathanenin, ameliyat yapan doktorun (operatör) rahat çalışmasını sağlayacak, hastayı tehlikeye atmayacak ve mikrop girmiyecek şekilde inşa edilmesi ve hergün temizlenmesi gerekir. Hastahanenin diğer bölümlerinden buraya geçişler daima hijyenik (sağlığa uygun) yollarla temizlendikten sonra yapılmalıdır.
Ameliyata Hazırlık
Hasta, hemşire ve operatör ameliyathaneye girmeden önce tamamen temizlenir. Özel eldiven, başlık, maske, ayakkabı ve elbiseler giyerler. Hasta, ameliyat odasına mikrop ve bakteri geçirmeyecek şekilde yapılmış kapılardan geçirilerek alınır. Ameliyattan sonra işlemler, tersine yapılır. Ameliyatta kullanılan aletler sterilize edilir. Hastaya yapılan anestezi (bayıltma) bazen ameliyathaneye girmeden önce de uygulanabilir. Bunun psikolojik yönden hastaya olumlu etkisi vardır. Ayrıca anestezinin ameliyathane dışında yapılması, aynı anda anestezisi yapılmış başka bir hastanın ameliyatına imkan tanır.
Temiz Oda Teknolojisi
Ameliyat sırasında, çevredeki havada bulunabilecek bakterilerin sebep olacağı enfeksiyonları önlemek için saf hava kullanılır. Fakat kalça eklemi ameliyatı gibi derin yaraların açıldığı operasyonlarda enfeksiyonlar tam önlenememektedir. Son zamanlarda, ameliyathane havasının hepsinin sterilize olarak temin edilmesi sağlanabilmiştir. Bu teknolojiye ilaveten, ameliyathane cam bölmelerle ayrılarak operatör haricindeki kişilerin mümkün mertebe uzakta kalması sağlanır. Sterilize hava yukarıdan ameliyat masası üzerine üflenir; oradan aşağıya doğru ve kenarlardan yukarıya emilmek suretiyle dışarı atılır. Ameliyathanede insan vücudu da havayı kirletir. Bu bakımdan vücut iyice maskelenmelidir.
Bakım Odası
Ameliyattan hemen sonra hasta, havası temiz ve uygun hararet ve nemde olan yoğun bakım odasına alınır. Her türlü enfeksiyona karşı hasta burada birkaç gün kalır. Bilhassa yanma hadiselerinde yara açık kalacağı için böyle bir oda zaruridir. Bu odalardan emilen hava filitrelenerek enfeksiyonun, hastahanenin diğer bölümlerine geçişi önlenir.
Ameliyat Masaları
Ameliyat masası herşeyden önce basit ve kolayca temizlenebilir, yüksekliği ayarlanabilir olmalıdır. Bazı ameliyat masaları o kadar kullanışlıdır ki, hasta oturarak anestezi odasına girer. Anesteziden sonra aynı masa ile ameliyathaneye alınır. Daha sonra bu masa ile bakım odasına götürülür. Ameliyat masasında istenilen diğer bir özellik de baş ve ayakların kaldırılıp, indirilebilmesidir. Masalar aynı zamanda röntgen çekimine müsait olmalıdır. Son zamanlarda yapılan ameliyat masalarında başa, bele, kalçaya ve dize gelen kısımlar, elektrik-hidrolik olarak tek tek hareket ettirilebildiği için, operatöre ameliyat kolaylığı sağlar.
Ameliyathanenin Aydınlatılması
Ameliyat masası üzerindeki aydınlatma hareketli bir lambadan sağlanmalı ve normal çalışmaya aydınlatmasından 20 kat daha fazla olmalıdır. Ameliyat masası muhtelif açılardan aydınlatılırsa operatörün gölgesi hasta üzerine düşmez. Uzun süren ameliyatlarda operatör tezat renklere çok bakarsa gözü aşırı derece yorulur. Bu sebeple operatörün gözünü alan hertürlü renği ortadan kaldırmak lazımdır.
Ameliyathane koyu olmayan mat bir renge boyanmalı; metal aletler yüzey işlemine tabi tutulmuş mat görünümlü olmalıdır. Ameliyathanenin gün ışığı gibi aydınlatılması lazımdır. Eskiden ameliyathanelere pencere açılmazdı. Günümüzde ise modern ameliyathanelerde gün ışığı görebilecek şekilde büyük pencereler vardır.