Hacı Bayram Veli kimdir ve Hacı Bayram Veli nereli? Ünlü Türk mutasavvıf ve şair Hacı Bayram Veli eserleri, türbesi nerede, hangi dönemde yaşadı gibi hakkında tüm detayları bu sayfada derledik. İşte Safevî Tarikâtı büyüklerinden Hoca Alâ ad-Dîn Ali Erdebilî’nin talebelerinden olan Şeyh Hâmid Hâmid’ûd-Dîn-i Veli’nin müridi ve Bayramîyye Tarikâtı’nın kurucusu Hacı Bayram Veli hayatı.
Anadolu’nun manevî mimarlarından, büyük mutasavvıf ve ilim adamı Hacı Bayram Veli gerçek ismi Numan bin Ahmed olup, lakabı Hacı Bayram’dır. Hacı Bayram Veli 1352 (H. 753) tarihinde Ankara’nın Solfasol (Zülfazl) köyünde dünyaya gelmiştir. Babasının ismi Koyunluca Ahmed’dir.
Hacı Bayram Veli ilk tahsilini bulunduğu yörede tamamlayıp, değerli bilginlerden dersler alarak yetişmiştir. Son derece zeki ve çalışkan olduğu için kısa zamanda öğrenimini tamamlamış ve devrin en büyük medreselerinden olan Kara Medrese’ye müderris (profesör) olmuştur. İlmî çalışmalarına devam ettiği sıralarda zamanın tanınmış şeyh ve alimlerinden olan Hamid-i Aksarayî (Somuncu Baba) tarafından Kayseri’ye davet edilmiş ve müderrisliği bırakarak hemen 0’nun yanına gitmiştir. Somuncu Baba ile buluşmaları bir bayram gününe tesadüf ettiği için şeyh, O’na Bayram isimini takmış ve Koyunluca Ahmed’in oğlu Numan bundan sonra Hacı Bayram ismiyle anılmıştır.
Somuncu Baba kendisini çok sevmiş ve yanından ayırmamıştır. Beraberce Şam ve Hicaz’a gitmişler, Kabe’de üç sene kalmışlardır.
Bu arada kendini tasavvufa veren ve bu yolda nice merhaleler katederek olgunlaşan Hacı Bayram şeyhi Somuncu Baba’nın vefatından sonra O’nun yerine geçmiş ve Ankara’ya gelerek Bayramiye Tarikatı’nı kurmuştur. Bu tarikat Halvetiye ve Nakşibendiye tarikatının birleştirilmesiyle ortaya çıkmış, insanları ruhî olgunluğa ulaştırmaya başlamıştır.
Hacı Bayram’ın şöhreti kısa zamanda yayılmış ve çevresine binlerce mürid toplanmıştır.
Bazı dedikoducular devrin padişahı II. Murad Han’a O’nu şikayet edince, Hacı Bayram Edirne’ye davet edilmiştir. Padişah karşılıklı olarak görüştüğü Hacı Bayram’ın ne kadar üstün bir insan olduğunu anlamış ve ona bağlılık göstermiştir.
Hacı Bayram Veli geçimini kendi alın teriyle kazanmak için ziraatla uğraşmış, muridlerine de sanat ve ziraatle uğraşmayı mecbur etmiştir.
O’nun varlığı Anadolu’yu bir kandil gibi yıllarca ışıtmış, vefatından sonra de tesirleri devam etmiştir. Millî edebiyatımız ve tasavvufun gelişmesinde Hacı Bayram Veli’nin büyük katkıları olmuştur. Elimizde ona ait çok güzel şiirler bulunmaktadır. Bunlardan biri şu mısralarla başlar.
Noldu bu gönlüm noldu bu gönlüm
Derd ü gam ile doldu bu gönlüm
Yandı bu gönlüm yandı bu gönlüm
Yanmada derman buldu bu gönlüm
Yan ey gönül yan yan ey gönül yan
Yanmadan oldu derdine derman
Pervane gibi pervane gibi
Şem’ine aşkın yandı bu gönlüm
Gerçi ki yandı gerçeğe yandı
Rengine aşkın cümle boyandı
Kendüde buldu kendüde buldu
Matlabını hoş buldu mu gönlüm
Sevad’ı a’zam sevâd-ı a’zam
Belki olupdur Arş-ı muazzam
Matlab-ı cânân matlab-ı cânân
Olsa aceb mi şimdi bu gönlüm
Seyr-i billâhtır seyr-i billâhtır
Bî ma’allahtır fenâ fillâhtır
Ayinesinde âyinesinde
Gird-i sivayı buldu bu gönlüm
El fakru fahrî, el fakru fahrî
Demedi mi ol âlemler fahri
Fahrini fakrin fahrini fakrin
Mahv u fenâda buldu bu gönlüm
Bayrami imdi Bayrami imdi
Bayram edersin yâr ile şimdi
Hamd ü senâlar hamd ü senhalar
Yâr ile bayram kıldı bu gönlüm
Hacı Bayram Veli 1429 yılında Ankara’da vefat etmiştir. Türbesi 1427 yılında kendi adına yaptırılan Hacı Bayram Caminin kıble istikametindedir. Hergün ziyaretçilerle dolup taşmakta ve Hacı Bayram Veli uzun asırlar sonra bile manevî tesirini devam ettirmektedir.
Hacı Bayram Veli Eserleri
– Velâyet-nâme-i Hacı Bektâş-ı Velî
– Makalat – (Farsça)
– Kitâbu’l-Fevâid
– Şerh-iBesmele
– Şathiyye
– Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye
Hacı Bayram-ı Velî’den Nasihatler
– Hiddet ve kin, hakîkatleri gören gözleri kör eder. Öfke, iyi düşünmeyi daraltır, yanıltır.
– Hiçbir günâhı küçümsemeyin, çok çalışın. Boş gezenler, zengin bile olsa, arkadaşları şeytan, kalbleri şeytanın konağı olur.
– İnsanların fitnesinden kurtulmak istiyorsanız, çarşı ve pazarlarda sık sık bulunmayınız.
– Dünyâ gamından, nefsin sıkıştırmasından hafifleyip kurtulmak istiyorsanız, kabristanları sık sık ziyâret ediniz.
– Ayıp ve kusurlarını gördüğünüz arkadaşlarınızın, komşularınızın, sırlarını ifşâ etmeyiniz; çünkü gördüğünüz bu sırlar, size emânettir. Emânete hiyânet ise, çirkin bir harekettir. Emaneti koruyunuz.
Hacı Bayram-ı Veli’den Bir Şiir örneği
Bilmek istersen seni,
Cân içinde ara cânı.
Geç cânından bul ânı,
Sen seni bil, sen seni.
Kim bildi ef’âlini,
Ol bildi sıfâtını,
Anda gördü zâtını,
Sen seni bil, sen seni.
Görünen sıfâtındır,
O’nu gören zâtındır,
Gayri ne hâcetindir,
Sen seni bil, sen seni.
Kim ki hayrete vardı,
Nûra müstagrak oldu,
Tevhîd-i zâtı buldu,
Sen seni bil, sen seni.
Bayram özünü bildi,
Bileni anda buldu,
Bulan ol kendi oldu,
Sen seni bil, sen seni.