Nâfile, sünnet, mendûb, mustehab, tatavvu’, hasen ve mustahsen, Allah rasûlünün (as) yaptığı, yapılmasını tavsiye ettiği, ancak terkini de câiz kıldığı amellerdir. (Fethui-Enâmc.3 s.236)
Bunlar; farz ve vâcib olduğuna hükmedilen husûsların dışında, gerek Kur’ân-ı Kerîm’de ve gerek Allah rasûlünün (as) hadîs-i şeriflerinde kesin ve bağlayıcı olmayacak şekilde yapılması istenen husûslardır.
Örneğin, Kur’ân-ı Kerîm’de boşanmalarla ilgili olarak şâhid bulundurulmasını, yapılan satış vs. gibi akdlerin yazılmasını emreden âyetlerdeki taleb ile içinde; Duhâ ve Teheccüd namazı kılınması tavsiye ve talebi bulunan hadîs-i şeriflerdeki taleb, kesin ve bağlayıcı görülmediğinden, bu taleb farz ve vâcib değil de sünnet, mendûb, nâfile, müstehab ve tatavvu’ olarak kabûl edilmiştir.
Sünnetleri yapmak kişiye sevâb ve mükâfat kazandırırken, yapılmaması da herhangi bir günah ve cezâ gerektirmez.
Sünnetin Kısımları
Yukardaki terimlerle aynı anlamı ifade eden sünnet; hem yapılmasının istemi ile ilgili olarak hem farzlarda da olduğu gibi, bu istemin her kişiye mi, yoksa topluma yönelik olduğu ile ilgili olarak iki nevidir;
a) Sünnet-i müekkede
Allah rasûlünün (as) çoğunlukla yaptığı, ancak bağlayıcı olmasın diye nâdiren yapmadığı fiil ve davranışlardır. Sünnet-i Müekkede, farz ve vâcibten sonra en önemli ibâdettir.
Abdestte madmadâ ve istinşâk yapmak, farz namazlarından önce yada sonra râtibe denilen nâfile namazları kılmak vs. gibi ilgili yerlerde îzâh edilen ibâdetler birer sünnet-i mükkededir.
b) Sünnet-i gayr-i müekkede
Allah rasûlünün (as) bazen yaptığı bazen de yapmadığı veya genelde yapıp da sünnet-i müekkedede olduğu kadar üzerine devam etmediği fiil ve davranışlardır. İkindi namazından önce dört rekat nâfile namaz kılmak gibi.
c) Sünnet-i ayn
Her mükellefin yapması istenen sünnettir. Râtibe namazlar gibi.
d) Sünnet-i kifâye
Yapılması her mükelleften istenen, ancak toplumun herhangi bir ferdinin bunu yapması halinde, bu istemin diğerlerinin üzerinden düşecek olan sünnettir. Gelen bir grubun içinden yalnızca birinin selâm vermesi gibi. Bu durumda, selâm verme istemi diğerlerinin üzerinden düşer. Ancak sevâbı sadece selâm veren kişi kazanır.
Ratibe Sünnet
Müekkede yada gayr-i müekkede olsun, namazlardan önce yada sonra kılınan nâfile namazlara ayrıca râtibe ve revâtib sünnetler denmektedir.