Samet Ağaoğlu 1909 yılında Azerbaycan’ın Bakü kentinde dünyaya gelmiş ünlü Türk yazar ve siyayetçidir. Samet Ağaoğlu Azerbaycan’dan Türkiye’ye göç eden Ağaoğlu ailesinin dördüncü çocuğudur ve ünlü siyaset adamı, hukukçu, yazar ve gazeteci Ahmet Ağaoğlu (Ahmet Bey Ağayev)’un oğludur.
Samet Ağaoğlu, 1932 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdikten sonra gittiği Strasbourg’da uzmanlık çalışmalarına başladı, 1933 yılında doktorasını bitirmeden dönmek zorunda kaldı, çeşitli bakanlıklardaki memurluklardan sonra 1946’da hem bağımsız avukatlığa hem politik yaşama girerek DP’nin kurucuları arasında görev aldı. 1950-1960 arasında yapılan seçimlerde partisinin Manisa milletvekili seçilerek çeşitli bakanlıklar ve başbakan yardımcılığı yaptı. 27 Mayıs 1960 askeri darbesinden sonra Yassıada’da yargılanıp hüküm giydi, eski Demokratlarla birlikte bağışlanıncaya kadar hapiste kaldı (1964). Edebiyat yaşamına öyküyle başladı (Varlık, Yücel, 1935). Kişilerin iç düğümleriyle bireysel derinliklerini yansıtmaya çalışan psikolojik ürünlerle dikkati çekti; çeşitli ruhsal bunalımları konu edindiği insan ilişkilerini başarıyla canlandırdığı, bazen ölümü yeğlemeye kadar varan sinirsel dengesizlikleri işledi.
Strasbourg Hatıraları (1945) ilk gençlik izlenimlerini ve Avrupa anılarını canlandırır. Zürriyet (1950), Öğretmen Gafur (1953), Büyük Çile (1954), Hücredeki Adam (1964), Katırın Ölümü (1965) öykü derlemeleridir. Sonraları kendisinin ve kuşağının siyasal yazgılarını çeşitli portrelerle anlatmadan önce bir kuşak öncesinin anılarına döndü: Babamdan Hatıralar (1939), Babamın Arkadaşları (1958). Siyasal çevresiyle sanat dostlarından bir portreler derlemesi: Aşina Yüzler (1965). 27 Mayıs 1960 darbesinin hesaplaşma sayfaları: Arkadaşım Menderes (1968), Marmara da Bir Ada (1972), Demokrat Parti’nin Doğuş ve Yükseliş Sebepleri (1972), İlk Köşe (1980). Önemli incelemelerinden biri Kuvayı Milliye Ruhu (1944) adını taşır; gezi izlenimleri Sovyet Rusya İmparatorluğu (1967) kitabındadır. Günlüğü kitaplaştırıldı: Siyasi Günlük (Demokrat Parti’nin Kuruluşu) 1992.
Ahmet Ağaoğlu, kendini tümüyle yazılarına verdiği sırada 6 Ağustos 1982’de İstanbul’da ölmüştür.
Babamın Arkadaşları, yazarın ikinci anı kitabı (1958). Yazar, babası Ahmet Ağaoğlu’nun (1869-1939) çevresinde tanıdığı her biri kültürel ve siyasal yaşam içinde önemli roller oynamış kişileri, niteliklerini belirleyen özel başlıklar altında, ancak ad vermeden anlatır. Yazar, özenli biçemi, iyi ayıklamış anılar özgünlüğü, önemli anlara ve durumlara dikkat çeken ustalığıyla çok başarılı bir sonuca ulaşır. Portreleri çizilen kişiler pek çok okurca tanınmadığı, zamanaşımı yüzünden yaşadıkları olaylar da unutulduğu için eserin (eklemelerle) üçüncü basımına (1969) içeriği belirleyen bir kişiler listesi eklenmiştir. Son bölüm “En Yakın Arkadaşı” başlığı altında annesi Sitare Ağaoğlu’nu canlandırır ve Ahmet Ağaoğlu’ nun Malta’dan gönderdiği bazı ilginç mektuplarla eşinin içten karşılıklarını içerir. Bütünüyle okunduğunda Türkiye’nin İkinci Meşrutiyet’ten, Cumhuriyet sonrasına kadarki panaroması ortaya çıkar.
Samet Ağaoğlu Eserleri
Öykü
1944 Strassburg Hatıraları
1950 Zürriyet
1953 Öğretmen Gafur
1957 Büyük Aile
1964 Hücredeki Adam
1965 Katırın Ölümü
Diğer Eserleri
1944 Kuvayı Milliye Ruhu
1958 Babamın Arkadaşları
1967 Sovyet Rusya İmparatorluğu
1968 Arkadaşım Menderes
1972 Marmara’da Bir Ada
1973 Demokrat Parti’nin Doğuş ve Yıkılış Sebepleri
1980 İlk Köşe
1992 Siyasî Günlük